SİSTEMATİK OLARAK MEKÂN İNSANI NASIL ÜRETTİ?

Abstract

Öz Bu çalışma, “mekân ve insan” temelinde mekânın nasıl bir üretimin parçası olduğunu ve mekânın insanı nasıl ürettiği konusunda, neden ve sonuç ilişkisiyle bir yanıt aramayı amaçlamıştır. Bu yapılırken ana çerçeve, H. Lefebvre’in “Mekânın Üretimi” adlı yapıtı üzerinden kurulmuştur. Lefebvre’in mekân kuramının çerçevesinde mekânın zaman içindeki değişimi; algı, tasarım ve yaşam ilişkisi içinde irdelenmiştir. Mekânın üretiminin; toplumların doğa ile ilişkisi bütününde, yeryüzünü oluşturan maddelerin ve onların dönüştüğü enerji kaynaklarıyla olan etkileşimleri sonucunda ortaya çıktığı görüşü kabul edilmektedir. Bir ürün olarak mekân, toplumların gelişim süreci içinde doğrudan üretime, üretim ilişkilerine ve üretici güçlere katılarak egemen olma çabasını sürdürmüştür. Bu devinimi içinde mekân kavramı; Lefebvre’in vurgusuyla, ürün-üretici olan ekonomik ve toplumsal ilişkilerin dayanağı durumuyla bütünleşerek diyalektikleşmiştir. Toplumların eski çağlardan günümüze geçirdikleri değişim-dönüşüm içinde; her üretim tarzında oluşturdukları “mutlak, kutsal, tarihsel, soyut ve çelişkili mekân” belirlemesi kapsamında mekânın tarihsel gelişimi ortaya konulmuştur. Marksist teorideki üretim tarzları ile Lefebvre’in mekân üretimi, tarihsel gelişim içinde örtüşür niteliktedir. Bu örtüşme; a. İlkel-Neolitik toplum (Avcı ve toplayıcı, tarım ve hayvancılık kabile toplumu) / Mutlak ve Kutsal mekân (Doğa kökenli ve tanrısal), b. Köleci toplum (Doğu despotizmi, Yunan şehir devletleri, İmparatorluklar) / Kutsal ve Tarihsel mekân, c. Feodal toplum/Kutsal ve Tarihsel mekân, d. Kapitalist toplum/Soyut ve Çelişkili mekân deneştirmesiyle yapılabilir. Mekânın sistematik olarak insanı üretmesiyle şekillenen işleyiş bağlamında, günümüzde üretim ilişkilerine koşut olarak insan toplulukları, küresel hegemonyanın egemenliği altında Soyut ve Çelişkili mekâna kul edilmekte ve bir bakıma çağdaş köleci topluma dönüştürülmeye çalışılmaktadır. Anahtar Kelimeler: Henri Lefebvre, İnsan, Mekân, Marksist Teori, Mekân Üretimi.