Kemal Tahir’in Modernleşme Alegorisi: Bozkırdaki Çekirdek

Abstract

Bu çalışma Kemal Tahir’in Bozkırdaki Çekirdek (1967) romanını Bourdeiu’nun habitus, alan, oyun, sermaye, illusio ve doxa gibi anahtar kavramları ışığında ele almaktadır. Kendisini solda konumlayan Marksist bir yazar olarak Tahir diğer sol aydınların 1940’da açılan ve 1953’de sonlandırılan köy enstitülerine karşı göstermiş olduğu mitleştirici sempatiyi sorunsallaştırıp, sağdan enstitülere karşı yöneltilmiş suçlamaların bir kataloğuyla mit bozucu bir tutum sergiler. Romanda Şirin köyünün yanı başında kurulmak üzere olan enstitüye karşı köyün mikro alanında hakimiyet kurmuş simgesel, ekonomik, dini, sosyal, siyasi sermaye sahipleri kendi temel birikimlerini tehdit eden bu (kurmaca) modern devlet kurumuna, Dumanlı Boğaz Köy Enstitüsü’ne karşı topyekûn bir direnme göstererek mevzi savaşına girişirler. Bu bağlamda Tahir’in romanını Türk modernleşmesinin zorluklarının bir alegorisi olarak okumak mümkündür. Yazar Türk modernleşmecilerinin Anadolu’ya cansız ve edilgen canlandırılmayı bekleyen bir potansiyel olarak bakışını eleştirir. Bozkırdaki Çekirdek tam tersine köyün toplumsal habitusunun ne kadar canlı ne kadar devingen ve kendi içinde stratejiler geliştirmek konusunda ne kadar yaratıcı olduğunu betimlemeye çalışır.