Türkiye Nükleer Afet Yönetimi için Kritik Başarı Faktörlerinin Analizi

Abstract

Nükleer serpintilerin atmosferik koşullar ile diğer ülkelere hızla ulaşacağı düşünüldüğünde, olası bir nükleer afete karşı etkin bir müdahale planı her ülke için önem kazanmaktadır. Nükleer santrallerde, nükleer atık depolarında, nükleer hammadde kullanan tıp, tarım, savunma, uzay ve bilimsel araştırma laboratuvarlarında meydana gelen kazalar ile nükleer savaş başlıkları, nükleer serpintiye neden olmaktadır. 2022 Mayıs itibariyle, 32 ülkede 441 nükleer reaktör, nükleer serpinti afeti için en büyük tehlike kaynaklarıdır. Türkiye Cumhuriyeti’nde henüz nükleer santral bulunmamaktadır, yapım aşamasındaki ilk reaktörün 2023 yılında devreye alınması beklenmektedir. Bu makalede Türkiye kelimesi, Türkiye Cumhuriyeti anlamında kullanılmıştır. Mersin, Sinop ve Kırklareli’nde devam eden projelerin tamamlanması halinde on iki aktif nükleer reaktör olacağı düşünüldüğünde, başarılı bir nükleer afet modeli, afet yönetiminde etkili olan kritik başarı faktörlerinin doğru modellenmesi ve aralarındaki karşılıklı bağımlılık ilişkilerinin analizi ile mümkündür. Bu makalede literatür taramasıyla elde edilen nükleer afet yönetiminde etkili kriterlere, uzmanlarla beyin fırtınası yapılarak son şekli verilmiş, bağımlı ve bağımsız kriterleri sıralamak ve ayırt etmek için Bulanık DEMATEL yöntemi kullanılmıştır. Ayrıca nükleer afet krizinin etkili yönetimi için uluslararası yükümlülükler de dikkate alınarak bir yönetim hiyerarşisi önerilmiştir. Makalenin son bölümünde, literatür araştırmasında belirlenen on yedi kriter önem sırasına göre yine literatür desteği ile incelenmiş ve karar vericilere önerilerde bulunulmuştur. Diğer taraftan, akademisyenlerin ve kamuoyunun farkındalığının arttırılması amaçlanmıştır.