Hubeyş et-Tiflisî’nin Kâmilü’t-Ta‘bîr’i ve Türkçe Tercümeleri

Abstract

Kâmilü’t-Ta‘bîr XII. yüzyıl bilginlerinden Hubeyş et-Tiflisî’nin rüya yorumları ile ilgili Farsça eseridir. Anadolu Selçuklu Devleti sultanı II. Kılıçarslan’a sunulmuştur. Din, dil, edebiyat, tıp, farmakoloji, astronomi, astroloji ve rüya yorumları gibi çeşitli alanlarda otuz civarında eseri olan Hubeyş et-Tiflisî’nin en meşhur eseridir. Kâmilü’t-Ta‘bîr Türkçeye ilk kez Aydınoğlu İsa Bey (1360-1390) zamanında tercüme edilmiştir. Daha sonra Osmanlı padişahlarından I. Mehmed (1413-1421), II. Murad (1421-1451), II. Bayezid’in şehzadesi Şehinşah (1461-1511) ve Kanuni Sultan Süleyman (1520-1566) dönemlerinde de tercüme edilmiştir. Yavuz Sultan Selim (1512-1520)’e sunulmuş olarak bilinen tercüme aslında Şehinşah b. Bayezid (1461-1511)’e sunulan tercümedir. Kâmilü’t-Ta‘bîr’in dokuz farklı Türkçe tercümesi bulunmaktadır. Bunlardan sekizi Oğuzca biri Çağataycadır. Bu tercümelerden altısının birden fazla nüshası bulunmaktadır. Beylerbeyi Karaca Bey’in emriyle II. Murad devrinde yapılan tercümenin on bir, Kanuni Sultan Süleyman için yapılan tercümenin ise dokuz nüshası tespit edilmiştir. Kâmilü’t-Ta‘bîr’in Farsça aslından ve Kanuni Sultan Süleyman’a sunulan Türkçe tercümesinden ikişer seçki hazırlanmıştır. Kâmilü’t-Ta‘bîr alfabetik bir rüya tabirleri ansiklopedisidir. Eserde Arap alfabesine göre sırasıyla her harf bir bölüm oluşturmuş, her bölümde madde başı olan kelimeler alfabetik sıralanmıştır. Türkçe tercümelerinin çoğunda bu düzen korunmuş madde başlarının yanına Türkçe karşılıkları eklenmiştir. Beylerbeyi Karaca Bey’in emriyle II. Murad (1421-1451) döneminde yapılan tercüme ile Kanuni Sultan Süleyman (1520-1566)’a sunulan tercümede madde başları Türkçedir.