A Grammaticalized Word in Ersarı's Dialect: Pille

Abstract

Bir diyalektin ses ve şekil özellikleri ile kelime kadrosu kullanıldığı zamana, konuşulduğu coğrafyaya, o coğrafyanın kültürüne, yaşam şekline göre zamanla değişim gösterebilmektedir. Dillerdeki bazı birimler zamanla fonolojik, morfolojik, semantik değişime uğrayabilirler. Değişime uğrayan bu dilsel birimler dilin ifade gücünü artırır. Dil biliminde gramerleşme veya dilbilgiselleşme (grammaticalization, grammaticization) olarak adlandırılan süreçler artzamanlı ve eşzamanlı çalışmalar çerçevesinde sözlük birimlerin farklı dilsel yapılara veya bazı dilsel birimlerin farklı işlevdeki dilsel birimlere dönüşmesi şeklinde açıklanmaya çalışılmıştır. Dillerdeki bazı kelimelerin büyük ölçüde gerçek anlamlarını kaybederek dilde dilbilgisel işlev kazanmaları olarak açıklanan dilbigiselleşme konusu, Türkiye'de “dilbilgiselleşme, gramerleşme, gramatikalleşme” olarak adlandırılmış, Türkmen Türkçesinde ise bu konuyla ilgili yeterince çalışma yapılmamıştır. Dillerin basit bir seviyeden başlayarak günümüze kadar evrimleşmesi dil bilimciler tarafından genel kabul görmüştür. Gramerleşmeyi aydınlatabilmek için hem eşzamanlı hem artzamanlı olarak çalışılmalı ve dilsel birimlerin gramerleşme sırasında geçirdiği fonolojik, morfolojik, semantik ve söz dizimsel süreçler incelenmelidir. Gramerleşme çalışmalarının amaçlarından birisi de gramerleşen yapının hangi süreçlerden geçtiğini tespit edebilmektir. Pille kelimesi de çeşitli anlam değişmeleri ve donuklaşma yoluyla gramerleşerek Ersarı ağzında çok sık kullanılan bir yapıya dönüşmüştür. Çalışmamızdaki sözlü kaynaklar, hâlen Afganistan’ın kuzeyinde yaşayan Ersarı Türkmenleridir. İncelemede elde edilen veriler Afganistan’da gerçekleştirdiğimiz saha çalışmasında; görüşme ve gözlem tekniğiyle derlenmiştir. Derlenen sözlü metinlerden elde edilen verilerden faydalanılarak pille kelimesinin gramerleşmeye uğramış örnekleri tespit edilmiştir.