Dîvânu Lugâti’t-Türk’te Bulunan Atasözlerinde Halk Bilimi Unsurları

Abstract

Dîvânu Lugâti’t-Türk, Türk edebiyatının en önemli eserlerinden biridir. Bu eser Araplara Türkçeyi öğretmek, Türkçenin zengin bir dil olduğunu göstermek amacıyla yazılmıştır. Eser Türkçe kelimelerin Arapça karşılıkları verilerek yazılmış, eserde bulunan kelimelerin kullanımı örnek metinler içerisinde gösterilmiştir. Bu eserde Türk tarihi, coğrafyası, mitolojisi ve folkloru üzerine önemli bilgiler bulunur. Eserde bulunan atasözlerindeki halk bilimi unsurlarının açığa çıkarılması bu eserin değerini göstermesi bakımından ehemmiyet vericidir. Çalışmada kültürel kod özelliği taşıyan halk bilimi unsurlarını tespit etmek, bunların kültürel aktarım ve korumaya olan etkisini ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Bu bakımdan Divan’da bulunan atasözleri halk bilimi açısından incelenmiştir. İncelenen atasözleri Besim Atalay’ın Divanu Lûgati-it-Türk Tercümesi adlı eserinden seçilmiştir Halk bilimi unsurları sınıflandırılırken Sedat Veyis Örnek’in halk bilimi konuları için yaptığı yirmi beş maddelik tasnif çalışması, Erman Artun’un Türk Halkbilimi ve Ahmet Bican Ercilasun’un Dîvânu Lugâti’t Türk’teki Şiirler ve Atasözleri adlı kitaplarındaki sınıflandırmalar dikkate alınmıştır. Eserde bulunan atasözlerini incelemek için sosyal bilimlerin nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman inceleme yöntemi kullanılmıştır. Yazılı dokümanlar incelenmeden önce güvenilir olup olmadıkları kontrol edilmiştir. Doküman inceleme süreci çalışma boyunca sürdürülmüştür. Çalışmayla Türk atasözlerinde bulunan kültürel kodlar açığa çıkarılmaya çalışılmıştır. Eserde bulunan atasözlerinin Türk kültürü ve halk bilimi açısından zengin olduğu tespit edilmiştir.