Irk Bitig’de Duygu Fiilleri

Abstract

Duygu, zihin ve dil birbiri ile bağlantılı kavramlardır. Duygular bireyin, birey vasıtası ile de toplumun zihin yapısı hakkında fikir sahibi olmamızı sağlar. Zihnin algılaması ile başlayan sürecin ikinci aşamasında duygular vardır. Duygular, ilk etapta algılanan verinin bireyde oluşturduğu etki ve bireyin bu etki karşılığında gösterdiği ruhsal ve bedensel tepkilerdir. Duyguların sözcüklerle fiil şeklindeki ifadesi ise duygu fiillerini oluşturur. Sev-, kork-, kaygılan-, neşelen- ve öfkelen- gibi fiiller duygu ifade eden fiillerdir. Irk Bitig, sonu iyi ya da kötü olarak değerlendirilen falların yer aldığı, Uygurlardan kalan, 9. yüzyılda yazıldığı düşünülen bir eserdir. Çalışmada, söz konusu eserdeki duygu fiilleri anlambilimsel bir bakış açısıyla incelenmiştir. Ayrıca falların iyi ya da kötü olarak değerlendirilmesinde, eserde kullanılan duygu fiillerinin bir etkisinin olup olmadığı da araştırılmıştır. Çalışma sonucunda Irk Bitig’de tanıklanan duygu fiillerinin anlam özelliklerinin belirlenmesi, etimolojik incelemelerinin yapılması, duygu değerlerine göre sınıflandırılması ve iyi ya da kötü olarak sonuçlandırılan falların sonucunu etkileyip etkilemediklerinin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır.