Art ve Eş Zamanlılık Bağlamında Oğul ve Oğlan

Abstract

Tarihsel süreç içerisinde bir dilde bulunan sözcüklerle kurulan ve derlem, bütünce olarak tanımlanabilen söz varlığı, her bir sözcük için ayrı ayrı olmak üzere doğan gereksinimlere göre değişiklik arz edebilmektedir. Dilin zenginliğinin göstergelerinden biri olan söz varlığı içinde yer alan bazı sözcükler -dilin gereksinimleri doğrultusunda- tarihî süreç içinde anlam değişikliklerine uğramaktadır. Bu anlam değişiklikleri anlam daralması, anlam genişlemesi, anlam iyileşmesi, anlam kötüleşmesi vb. şekillerde meydana gelebilmektedir. Bir sözcüğün anlam değişimine uğraması için geçirdiği süreç uzun solukludur. Bu bakımdan ilgili sözcüğün uzun süre dilde var olması gerekmektedir. Sözcüğün anlamı dizimsel ve dizisel düzlemlerde belirlenir. Bununla beraber anlam bilimsel ilişkiler de önemlidir. Çalışmamıza konu olan oğul ve onun çoğulu olduğu belirtilen oğlan sözcükleri de Türkçenin eski dönemlerinden beri dilde yer alması nedeniyle zamanla anlam değişikliklerine uğramıştır. Bu çalışmada önce bu sözcüklerin etimolojileri üzerinde durulacak, ardından anlam değişiklikleri ile ilgili bilgi verilerek oğul ve oğlan sözcüklerinin anlam ilişkileri doğrultusunda aldıkları anlamlar gösterilecektir. Anlam bilim ilişkileri içinde bu sözcükler art zamanlı ve eş zamanlı olarak incelenecek, bunlara tarihî metinlerden tanıklar gösterilecektir. Bunun yanında yine art ve eş zamanlı olarak oğul ve oğlan sözcüklerinden türeyen, bu sözcükler dışında onlarla aynı anlamlarda kullanılan diğer sözcükler de tanıklarıyla beraber verilecektir. Türkler tarih boyunca çeşitli sebeplerle pek çok milletle etkileşim hâlinde olmuştur. Bunun neticesinde yabancı kökenli bazı kelimeler Türkçeleştirilerek ödünçleme yoluyla Türkçeye geçmiştir. Bu bağlamda Arapçadan Türkçeye geçen ve çalışmamıza konu olan oğul ve oğlan kelimeleriyle benzer anlamlar taşıyan “tıfıl, ıyâl, velet, evlat” gibi kelimeler Türkçe kökenli olmamaları sebebiyle çalışmamıza dahil edilmemiştir.