A. S. Puşkin’in Masallarının Fransızca ve Türkçe Yeniden Çevirilerinde Kültüre Özgü Ögelerin Aktarımı

Abstract

Kültürel ve folklorik ögeler açısından oldukça zengin edebi bir tür olan masalların çevirisi oldukça zorlu bir edimdir. Nitekim kültürel ve folklorik ögeler kaynak ve erek topluma göre farlılık göstermektedir. Bu nedenle çevirmenler masallardaki kültürel ögelerin aktarımını sağlamak için çeşitli çeviri stratejilerine başvurarak farklı çeviri yaklaşımları benimsemektedir. Bu çalışmada, Rus kültüründe önemli bir yeri olan Aleksandr Sergeyeviç Puşkin’in masallarının Türkçe ve Fransızca çevirileri kültürel ögelerin aktarımı bağlamında incelenmektedir. Puşkin’in 1830’lu yıllarda kaleme aldığı masallar, biçim olarak şiir-fabl karışımı olma özelliği ve Rus kültürüne özgü zengin kültürel ögeler içermesi bakımından dikkat çekicidir. Bu çalışmada Puşkin’in beş masalının Rusça/Fransızca ve Rusça/Türkçe dil çiftlerinde, biri “eski” diğeri “yeni” olmak üzere, ikişer çevirisi incelenmiştir. Kuramsal bağlamda Puşkin’in Türkçeye ve Fransızcaya çevrilen masallarında kültürel ögelerin aktarımında Aixelà’nın kültüre özgü ögeler [ing. culture-specific items] kavramından ve kültürel ögelerin aktarımı için önerdiği çeviri stratejilerinden yararlanılmıştır. Ayrıca, Venuti’nin öne sürdüğü yabancılaştırma ve yerlileştirme stratejileri kullanılmış, masallar farklı yıllarda yeniden çevrildiği için Berman’ın yeniden çeviri hipotezi ışığında değerlendirilmiştir. Sonuç olarak, kültürel ögelerin aktarımı bağlamında Puşkin’in masallarının Türkçe çevirilerinin yeniden çeviri hipotezini doğruladığı, ancak incelenen Fransızca çevirilerinin hipotezi doğrulamadığı tespit edilmiştir.