OSMANLI CAMİLERİNİN MİHRAPLARINDA YER ALAN TEKFUR SARAYI ÇİNİ ÖRNEKLERİ

Abstract

Dini yapılarda iç mekanın en önemli elemanı olan mihraplar, cami ve mescidlerde namaz sırasında dönülecek kıble yönünü gösteren hücreye denilmektedir. Mihraplar, yapıldıkları dönem ve bölgesel özellikler dikkate alındığında malzeme, form, teknik ve süsleme özellikleri açısından farklılık göstermektedirler. Özellikle İslam mimarisinde mihrap ve mihrap duvarını süslemek bir gelenektir ve süsleme elemanı olarak taş, alçı, çini, tuğla ve ahşap gibi farklı malzemeleri görmek mümkündür. Önemli bir geçmişe sahip olan çini bezemenin mihraplar üzerindeki uygulamaları oldukça eskiye dayanmakta, çinili mihraplarda farklı teknik ve kompozisyonların kullanıldığı örnekler karşımıza çıkmaktadır. Özellikle 16. yüzyıldan itibaren Osmanlı mimarisinde çok fazla kullanılan sıraltı tekniğindeki çinilerin mihraplarda daha çok tercih edildiğini, 17. yüzyılda da benzer uygulamalar devam etmekte olduğunu görmekteyiz. 18. yüzyılda da Tekfur Sarayı atölyesinde üretilen sıraltı tekniğinde çinilerin mihraplar üzerinde örneklerine rastlanmaktadır. Lale Devri olanak bilinen 18. yüzyılda, Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa İznik çiniciliğini yeniden canlandırmak istemiş ve İstanbul’da Eyüp semti yönündeki eski Bizans yapısı olan Blakhernai Sarayı kompleksinin bir parçası durumundaki Tekfur Sarayı’nın yakınında bir çini atölyesi kurdurmaya karar vermiştir. Fermanlardan çini imalatı için İznik kadısından atölyede çalışmak üzere çini ustaları, malzeme ve fırınların planlarının gönderilmesini istediği anlaşılmaktadır. Yayınlarda Osmanlı dönemine ait farklı yapılarda, farklı düzenlemeler içinde karşımıza çıkan Tekfur Sarayı çinilerinin genel özellikleri üzerinde durulmuş, çinilerin tasarım ve kompozisyon özellikleri üzerine derinlemesine bir araştırma yapılmamıştır. Çalışmamızda sadece Osmanlı dönemi camilerinin mihraplarında görülen Tekfur Sarayı üretimi çiniler üzerinde durulacaktır. Amacımız, bu döneme ait tespit edilen camilerin mihraplarında görülen Tekfur Sarayı üretimi çinilerin, mihraplar üzerindeki yerleşim düzenlerini, renk, motif ve kompozisyon özelliklerini inceleyerek değerlendirmektir.