Kitlesel Panik, Dayanışma, Çatışma ve Toplumsal Cinsiyet Ekseninde Afet Sosyolojisi

Abstract

Herhangi bir afet durumu söz konusu olduğunda afetler öncelikle fiziksel bir olgu olarak değerlendirilmektedir. Ancak, afetler fiziksel olgu olduğu kadar toplumsal bir olgudur. Afetlerin toplumsal bir olgu olması ise onun sosyolojik perspektiften incelenmesini gerekli kılmaktadır. Afetler, sosyoloji için adeta bir toplumsal laboratuvar niteliğine sahiptir. Bu gerçeklikten hareketle, bu çalışma afetleri belli başlı sosyolojik kavramlar eşliğinde incelemektedir. Çalışmada, kitlesel panik, dayanışma, çatışma ve toplumsal cinsiyet eksenindeki afet okumalarına yer verilmektedir. Kitlesel panik eksenindeki afet okuması, afetlerin hemen akabinde ortaya çıkan ilk tepkinin kitlesel panik ve şiddet olduğunu, bu durumun da toplumsal çözülmeye yol açtığını vurgulamaktadır. Dayanışma eksenindeki afet okuması, depremin hemen akabinde ortaya çıkan davranış örüntüsünün daha çok yardımlaşma olduğunu, afetlerin insanlarda güçlü özgecil normların ortaya çıkmasına yol açtığını vurgulamaktadır. Bunun karşısında ise afetlerin hemen akabinde ortaya çıkan davranış örüntülerinin dayanışma ekseninde değil, çatışma ekseninde şekillendiğini belirten bir sosyolojik okuma bulunmaktadır. Toplumsal cinsiyet eksenindeki afet okuması ise gelişmişlik-azgelişmişlik ile kırılganlığı ilişkilendirerek kırılgan gruplar içerisinde yer alan kadınların afetle ilişkisini toplumsal cinsiyet bağlamında ele almaktadır. Afetlere yönelik bu sosyolojik perspektifler, afetlerin tek bir boyutunun olmadığını, aynı anda birbirine tezatlık teşkil edebilecek durumlara nasıl yol açtığının bir açıklamasını sunmaktadır.