Oryantolog mu? Oryantalist mi? Rus Türkologları İ. N. Berezin ve V. D. Smirnov’un Türkiye ve Türklere Bakışı

Abstract

19.yy’ın başından itibaren Rus oryantalizmi, önemli eğitim kurumlarının kurulmasıyla birlikte, Rusya’da ve dünya ölçeğinde önemli bir aşama kaydetti. Önceki yüzyılda kurulan, üniversitelerdeki doğu dilleri kürsüleri, “Rus Bilimler Akademisi” ne bağlı “Asya Müzesi”, doğu dilleri eğitimi veren “Lazarev Enstitülüsü”, Dışişleri Bakanlığına bağlı Asya Departmanına bağlı okul, doğu çalışmaları alanında uzman yetiştirecek olan okulların ve merkezlerin kurulmasına önayak oldu. Bu kapsamda 19.yy’ın başında Vilno (Vilnius), Derp (Tartu), Harkov, Odesa, Moskova, Kazan gibi merkezlerde doğu halklarının dillerini, kültürlerini ve tarihlerini sistematik bir şekilde öğretecek olan bilim kurumları kuruldu. Bu üniversitelerden yetişen entelektüeller, devlet adamları ve yine bu üniversitelerde yetişen akademisyenler Rus oryantalizmin gelişimine önemli bir katkı sağladılar. Eğitim sisteminde yapılan reformlar ve yenilikler kapsamında kurulan üniversiteler ve doğu dilleri okulları, 19. yy’da Rusya’da yeni bir entelektüel ortamın doğmasına da neden oldu. Şüphesiz bu okullar içinde 19.yy’ın ilk yarısında kurulan Kazan Üniversitesi Doğu Dilleri Bölümü ve yüzyılın ikinci yarısında etkinliğini artıran St. Petersburg Doğu Dilleri Fakültesi, Rus oryantalizminin gelişimine katkı yapan en önemli eğitim kurumlarıydı. Bu makalede, bu eğitim kurumlarından Kazan Üniversitesi Doğu Dilleri Bölümünde akademik hayatına başlayan ve 1854 yılında kurumunun kapatılmasıyla birlikte St Petersburg Doğu Dilleri Fakültesine geçen akademisyen Prof. Dr. İ. N. Berezin ve yine St. Petersburg Üniversitesinde akademik çalışmalarını sürdüren Prof. Dr. V. D. Smirnov’un, 19.yy.ın ikinci yarısındaki Rusya’da çıkan süreli edebiyat ve tarih dergilerinde yayınlanan seyahatname formunda yazıları ve makalelerinden yola çıkarak, çalışma alanlarından biri olan Türkiye ve Türklere olan bakışı oryantalizm bağlamında ele alınmıştır.