Abstract
Қазақстан ежелден мал шаруашылығымен айналысатын ел ретінде дүниежүзіне танымал. Мал шаруашылығының негізгі міндеті - республика халқын мал өнімдерімен толықтай қамтамасыз ету. Бірақ қазіргі кезде негізгі тамақ түрлері, оның ішінде мал өнімдері елімізде жеткілікті мөлшерде өндірілмей отыр. Ет, сүт өнімдерінің 30-40%-ы шет елдерден əкелінуде. Осындай кемшіліктерді жою мақсатында ауыл шаруашылығының негізгі саласының бірі мал шаруашылығы қарқынды дамыту маңызды мəселе болып отыр. Ол үшін, ең алдымен еліміздегі бай табиғи жайылымдар мен шалғындықтарды тиімді пайдалана отырып, мал шаруашылығын қоректілігі жəне сапасы жоғары табиғи азықтармен қамтамасыз ету қажет. Алайда еліміздегі табиғи жайылымдар мен шабындықтардың қазіргі жағдайы болашақ сұраныстарға өнімі жағынан болсын, əсіресе сапасы жағынан төмен болып тұр. Осындай территориялардың бірі Қырғыз Алатауының батыс бөлігінде орналасқан Мерке, Аралтөбе, Сандық, Шайсандық, Сандықтас шатқалдарының табиғи жайылымдары. Бұл табиғи жайылымдардың өсімдіктер жамылғысының флоралық құрамын жəне сапасын зерттеу осы аймақта орналасқан Мерке, Тұрар Рұсқұлов атындағы аудандардың жайылымдық жерлері болғандықтан өте өзекті мəселе. Сондықтан жайылымдар мен шабындықтардың өсімдіктер жамылғысына флоралық құрамына, сапасына ғылыми зерттеулер жүргізу қажеттігі туындайды. Қырғыз Алатауының батыс бөлігінде орналасқан Мерке, Аралтөбе, Сандық, Шайсандық, Сандықтас шатқалдарының табиғи жайылымдарын өсімдіктер жамылғысын зерттеу барысында анықталғандай бұл территорияларда 18 тұқымдас, 38 туысқа жататын улы өсімдіктердің 58 түрі тіркелді. Түр саны жағынан бірінші орында бұршақтар тұқымдасы тұр. Екінші жəне үшінші орында құрамында улы заттар кездесетін сарғалдақтар, көкнəрлер тұқымдастары тұр. Улы өсімдіктер деп оларды жегенде жануарлардың əртүрлі дəрежеде улануын жəне өлімін туындататындарды айтады. Өсімдіктердегі улы химиялық заттарға алколоидтар, гликозидтер, эфир жəне қыша майлары, кейбір органикалық (синиль, қымыздық) қышқылдар, лактондар, бояғыш жəне шайырлы заттар, токсальбуминалар (ақуыздық сипаттағы өсімдіктердің улы заттары) жəне т.б. жатады. Жануарлардың ағзасына түскен улы заттар олардың денсаулығына зиянды. Бұл өсімдіктердің əртүрлі вегетативтік мүшелерінде (жапырақтарында, сабағында, тамыры мен тұқымында) əртүрлі улы заттарды жинау қабілетіне байланысты. Қырғыз Алатауының жайылымдарындағы улы өсімдіктер химиялық жəне фармакологиялық жағынан əлі толық зерттелмеген. Жануарларды жайған кезде, жайылымдарды тиімді пайдаланған кезде, улану жағдайлары жиі болмайды.
Publisher
Scientific Publishing Center InterConf
Subject
General Chemical Engineering
Reference22 articles.
1. Әубәкіров Қ., Атақұлов Т.А., Ахмет А.З. Мал азығын өндіру / Нұрғалиев Қ.С.// Оқулық. Алматы. 2011.-454 бет
2. Әубәкіров Қ., Ахмет А., Шалабаев Қ., Жоламанов Қ. Жаңа және перспективалы мал азықтық өсімдіктер. / Уызбеков Қ.// Оқулық.-Алматы, 2013-386 бет.
3. Скворцов А.К. Гербарий. /Пособие по методике и технике.// М.; Наука 2-е Изд.1977-198с.
4. Флора Казахстана .-Алма-Ата, 1956.-Т.1-354с;-1958.-Т.2.-290 с.; -1960.-Т.3-460 с.; -1961- Т.4.-548 с.; 1961.-Т.5.-515 с.; -1963.-Т.6.-465 с.; -1964.-7.-497 с.; 1965.-Т.8-447 с.; -1966.-Т.9.-640 с.
5. Байтенов М.С. / Флора Казахстана // Алматы, 1999-Т.1.-400 с.