ŞİZOFRENİ TANILI HASTALARDA HASTALIK SÜRESİ, PSİKOTİK ATAK SAYISI, YAŞAM BOYU ANTİPSİKOTİK KULLANIMIYLA İLİŞKİLİ BÖLGESEL GRİ MADDE DEĞİŞİKLİKLERİNİN VOKSEL TABANLI MORFOMETRİK ANALİZİ

Abstract

Amaç: Etiyolojik etmenler, klinik görünümler ve tedavi yanıtı açısından şizofreninin oldukça ayrışık bir bozukluk olduğu bilinmektedir. Yapısal görüntüleme çalışmalarında gri madde değişikliği olan alanlar, bu çeşitliliğin bir yansıması olarak görünmektedir. Hastalık süresi, antipsikotik tedavisi ve aktif psikoz dönemlerinin, beyindeki yapısal değişikliklerle ilişkisi henüz netlik kazanmamıştır. Çalışmamızın amacı hastalığın ve hastalıkla ilgili süreçlerin (hastalık süresi, ilaç kullanımı, psikotik atak sayısı) beyin yapısına etkisini araştırmaktır. Yöntem: Çalışmamıza 33 şizofrenili hasta ve yaş, cinsiyet ve eğitim süreleri açısından eşleştirilmiş 35 sağlıklı gönüllü katıldı. Hasta ve sağlıklı kontrollere nüfus özelliklerini değerlendiren anket formu verildi. Hastalara DSM IV’e göre Yapılandırılmış Klinik Görüşme (DYKG-1) uygulandı. Hastaların yaşamboyu antipsikotik maruziyeti belirlendi ve klorpromazin eşdeğer dozları üzerinden doz-yıl birimine çevrildi. Olguların manyetik rezonans görüntüleri (MRG) 3 Tesla gücündeki cihaz ile elde edildi. Görüntüler İstatistiksel Parametrik Haritalama 8 programı kullanılarak voksel tabanlı morfometri (VTM) yöntemiyle karşılaştırıldı. İstatistiksel değerlendirmelerde veri özelliklerine göre t testi, Ki Kare testi, Mann Whitney U testi kullanıldı. İstatistiksel anlamlılık düzeyi çift yönlü p≤ 0,05 olarak kabul edildi. VTM’de genel lineer model (GLM) kullanılarak yaş, cinsiyet ve toplam beyin hacmi karıştırıcı etkenler olarak analiz matriksinde yer aldı. GLM’de iki grup karşılaştırmasında t-testi ve hastalık süreciyle ilişkili GM değişikliklerini araştırmada çoklu regresyon çözümlemesi yapıldı. VTM’de p değerinin 0,001’in altında ve küme oluşturan alanların 50 voksel üstünde olması koşulu arandı. Bulgular: Sağlıklı kontrollerle karşılaştırıldığında hastalarda GM yoğunluğunda sağ orta temporal ve inferior temporal girus, bilateral orta frontal girus, sol singulat girus, sol presentral girus ve sol supramarginal girus’ta azalma saptandı. Kontrollerle karşılaştırıldığında hastalarda GM yoğunluğunda sağ uncus, sol kaudat ve sol posterior singulat korteks’te artış saptandı. Hasta grubunda hastalık süresiyle sol presentral girus ve sol postsentral girus GM yoğunluğu arasında negatif ilişkili bulundu. Yaşamboyu APİ kullanımıyla pozitif ve negatif ilişkili alanlar sırasıyla; sol inferior frontal girus ve sağ precuneus’tu. Psikotik atak sayısıyla sol medial frontal girus, sağ presentral girus ve sol parasentral lobül GM yoğunluğu arasında pozitif ilişki saptanırken uvula (serebellum) GM yoğunluğu arasında negatif ilişki saptandı. Sonuç: Şizofrenili hastalarda GM eksikliğinin frontal ve temporal alanlarda ön planda olduğu söynenebilir. Ayrıca hastalık süresi, antipsikotik tedavisi, psikotik atak sayısı beyindeki GM değişiklikleriyle ilişkili görünmektedir. Limbik lobta GM yoğunluğundaki artışı açıklamak için ileri araştırmalara ihtiyaç vardır.