EXPLAINING THE IMPACT OF SOCIAL CHANGE ON THE LAW WITHIN KARL RENNER’S VIEW

Abstract

Hukuk ve toplum başlığı altındaki çalışmaların çoğulluğu içerisinde toplumsal değişim ve hukuk ilişkisinin yönünün ve niteliğinin belirlenmesi ihtiyacı devam etmektedir. Bu ihtiyaca yönelen çalışmalarda genellikle hukuksal değişimin toplumsal ilişkilere etkisi dikkate alınmaktadır. Hukukun toplumsal değişimin önemli bir aracı olarak görüldüğü yaklaşımlar ve hukuksal değişimin toplumsal değişimi yansıttığına ilişkin çalışmalar bu kapsamda değerlendirilebilir. Söz konusu çalışmalar, hukuk kurumları ve toplumsal değişim ilişkisine dair önemli katkı sunsa da kapsamlı ve bütünlüklü bir yaklaşım oluşturmada belirli sınırlılıklara sahiptirler. Söz konusu sınırlılık ise hukuk ve toplum ilişkisini tek yönlü ele almaktan kaynaklanır. Bu sınırlılıklardan yola çıkıp toplumsal değişimin hukuk üzerindeki etkisinin de incelendiği çalışmalar ise özellikle Marksist yaklaşımlar altında toplanmıştır. Ancak bu yaklaşımlarda da hukuk fetişizmine düşmemek adına hukuksal değişim olgusunu ele almada eleştiriye açık alanlar söz konusudur. Bu noktada hukuk toplum ilişkisi alanına özgün bir katkı sağlayan Karl Renner’a değinmek verimli bir tartışma fırsatı sunabilir. Zira Renner, pozitivist yaklaşımını Marksizm’le uzlaştırarak toplumsal ve ekonomik değişimlerin hukuka etkisini incelemektedir. Hukuk ve toplum ilişkisine hukuk kurumlarının “işlev değişimine” odaklanarak sağladığı katkı, hukukun değişen toplumsal koşullar içinde biçimini değiştirmeden uyum sağlayabileceğini gösterir. Ancak Renner’in Avusturya siyaseti içerisinde bir aktör olması, hukuk çalışmalarının geri planda kalmasına neden olmuş ve özellikle Türkçe yazında gereken dikkati çekememiştir. Bu çalışmada Renner’in Marksizm ve pozitivizm arasında kalmış yaklaşımının, siyasal yaşamı ve içinde bulunduğu koşullar dikkate alınarak, hukuk ve toplum tartışmalarına sunduğu imkanlar eleştirel bir perspektifle analiz edilmektedir.