RETURN OF AZERBAIJANI IMMIGRANTS TO THEIR LANDS ACCORDING TO THE CEASEFIRE AGREEMENT SIGNED AFTER THE II. NAGORNO-KARABAKH WAR

Abstract

Dağlık Karabağ sorunu ve I. Dağlık Karabağ Savaşı Azerbaycanlı göçmenlerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Azerbaycanlı göçmenlerin sorunlarının çözülmesi ve yerlerine dönüşü Azerbaycan açısından her zaman öncelikli meselelerden biri olmuştur. Bu çalışmanın amacı, II. Dağlık Karabağ Savaşı sonrasında imzalanan Ateşkes Andlaşması’na göre Azerbaycanlı göçmenlerin yerlerine dönüşünü ayrıntılı şekilde incelemektir. Ateşkes Andlaşması’nın 7. maddesine göre, mülteciler ve ülke içinde yerinden edilmiş kişiler, Dağlık Karabağ’ın topraklarına ve etrafındaki rayonlara Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin kontrolü altında dönecektir. Bu çalışma ile varılan sonuca göre I. Dağlık Karabağ Savaşı ve bu savaş sırasında Ermenistan tarafından gerçekleştirilen işgal sebebiyle 1991 yılı ve sonrasında Eski Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi ve etrafındaki yedi rayonda ülke içinde yerinden edilmiş Azerbaycanlı göçmenler Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin denetimi ve kontrolü altında yerlerine dönebilecektir. Bu çerçevede, 1988 yılı ve sonrasında Ermenistan’dan zorunlu olarak göç ettirilen Azerbaycanlı göçmenlerin yerlerine başka bir ifade ile, zorunlu olarak göç ettirildikleri Ermenistan’a dönüşü Ateşkes Andlaşması ile getirilen düzenlemenin kapsamına dahil değildir. Ancak, Ateşkes Andlaşması’nın 7. maddesine göre bu kişiler de Dağlık Karabağ’ın topraklarına ve etrafındaki rayonlara Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin denetimi ve kontrolü altında dönebilecektir. Azerbaycan Hukuku bakımından mülteciler ve ülke içinde yerinden edilmiş kişilerin aynı hukuki statüye tabi tutulduğu, bu durum sebebiyle de ülke içinde yerinden edilmiş kişiler ile birlikte mültecilerin Dağlık Karabağ topraklarına ve etrafındaki rayonlara dönmesine izin verildiği ifade edilebilir. Azerbaycanlı göçmenlerin yerlerine dönüşü ile ilgili en önemli sorun Azerbaycanlı göçmenlerin dönecekleri toprakların Ermenistan tarafından mayınlanmış olması ve bölgedeki mayınların temizlenmesinin uzun yıllar sürecek olmasıdır.