Aerobik Egzersizin Beyin Sağlığının Korunması ve Geliştirilmesi Üzerine Etkisi-Derleme Makalesi

Abstract

Dünya genelinde yaşlanan nüfusun genel nüfusa oranının artması ile birlikte Alzheimer hastalığı gibi yaşla ilişkili nörodejeneratif hastalıkların daha sık ortaya çıktığı görülmektedir. Uzayan insan ömrü, beyin sağlığının korunmasının önemini artırmıştır. Beynin plastik bir yapı olduğu, yetişkinlik dönemi boyunca öğrenme, hafıza, dikkat gibi kognitif fonksiyonların belirli uygulamalarla geliştirilebileceği bilinmektedir. Fiziksel egzersiz, kognitif fonksiyonları geliştirmeye ve sürdürmeye yönelik stratejiler içerisinde, yan etkisinin bulunmaması, etkin maliyetli ve kolay ulaşılabilir olması gibi yönleriyle öne çıkmaktadır. Egzersizin özellikle aerobik formunun beyin sağlığı üzerine olumlu etkileri, birçok bilimsel çalışma ile gösterilmiştir. Araştırmacıların yoğunlukla üzerinde durduğu güncel sorulardan biri, egzersizin beynin yapı ve fonksiyonlarını hangi mekanizma ile etkilediğidir. Egzersizin beyin sağlığı üzerine pozitif etkilerinin, nörogenezis ile yeni nöron üretimi, anjiyogenezis ile serebral dolaşımın artması, kognitif fonksiyonlar ile ilişkili olduğu düşünülen beyin bölgelerindeki hacimsel artış, inflamasyonun baskılanması ve nörotrofin salgılanmasının uyarılması gibi fizyolojik mekanizmalar aracılığıyla gerçekleştiği düşünülmektedir. Bu derlemede, aerobik egzersizin kognitif fonksiyonları geliştirici etkisine dair mekanizmaların kısaca açıklanması hedeflenmiştir. Ayrıca aerobik egzersiz uygulaması ile sağlıklı kişilerde kognitif fonksiyonları geliştirmeyi amaçlayan bilimsel çalışmalara yer verilmiş, bu çalışmalarda uygulanmış olan egzersiz reçeteleri, nitelikleri bakımından incelenmiştir. Egzersizin beyin sağlığını hangi mekanizma ile etkilediğinin anlaşılması, kognitif sağlığı korumak üzere en iyi egzersiz reçetesinin ne şekilde hazırlanabileceğinin belirlenmesinde yol gösterici olabilir.