BİTKİ SEKONDER METABOLİTLERİNİN BİYOSENTEZİNİ VE AKÜMÜLASYONUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Abstract

Amaç: Primer metabolitler, bitkinin temel yaşamsal işlevlerinde doğrudan etkiliyken, sekonder metabololitler ise doğrudan etkili olmayan, bitkinin hayatta kalması ve bulunduğu ortama uyum sağlaması ile ilgili görevleri olan biyoaktif bileşiklerdir. Fonksiyonel gıdalarda, kozmetik ürünlerde, tarım ve zirai uygulamalarda, aromaterapide, boyalar ve diğer endüstriyel ürünlerde kullanım alanlarının olmasının yanında birçok ilaç ve sağlık ürünü de bitkisel kaynaklı sekonder metabolitlerden elde edilir. Bitkilerin çevresel etkileşimlerine yanıt olarak oluşturdukları bileşikler olan sekonder metabolitler, bitkilerin savunma mekanizmalarında, iletişimde ve çeşitli biyolojik süreçlerde rol oynarlar. Hem bitkilerin kendileri, hem de insanlar açısından faydalı olan bu bileşiklerin biyosentezlerini ve akümülasyonlarını etkileyen faktörlerin araştırılması önemlidir. Sonuç ve Tartışma: Bitki sekonder metabolitlerinin biyosentezi ve akümülasyonu üzerinde etkili olan çeşitli genetik, ontogenik, morfogenetik ve çevresel faktörler incelenmiştir. Diğer tüm faktörler sabit kalsa da sadece bir faktördeki değişiklik bitkilerde sekonder metabolitlerin içeriğini ve miktarını seçici olarak değiştirebilmektedir. Ayrıca, bitki büyümesini ve verimliliğini, bunun sonucunda da sekonder metabolit üretimini artırmak için, metabolomik, proteomik ve transkriptomik gibi yeni yöntemler kullanılarak çeşitli çevresel etkenlerin sinerjistik etkilerini moleküler seviyede anlamak amacıyla daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.