Affiliation:
1. ABDULLAH GÜL ÜNİVERSİTESİ
Abstract
Öz-tiksinme, kişinin davranışına, bedenine ya da benliğine yönelik tiksinme hissetmesi olarak tanımlanır. Araştırmalar kişinin benlik kavramı açısından önemli olan bir özelliğine yönelik tiksinme hissetmesinin depresyon, yeme bozuklukları, beden dismorfik bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu, intihar, kendine zarar verme ve sınırda (borderline) kişilik bozukluğu gibi oldukça geniş bir yelpazede psikolojik rahatsızlıklarla olan ilişkisine dikkat çekmektedir. Bu çalışmada Türkiye’de sosyal medya kullanıcılarının öz-tiksinme deneyimini içeren yaşantılarının anlaşılması amacıyla Ekşi Sözlük platformunda yer alan, öz-tiksinme ile ilgili 74 girdi tematik içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. İlk aşamada, öz-tiksinmenin boyutları, öz-tiksinmeyi tetikleyen durumlar ve öz-tiksinme ile ilişkili duygu, düşünce ve davranışlar olmak üzere üç genel tema belirlenmiştir. Öz-tiksinmenin boyutları, davranıştan, bedenden ve benlikten tiksinmeye işaret etmektedir. Öz-tiksinmeyi tetikleyen durumlar beden, cinsellik, yemek yeme davranışı ve kişinin kendisiyle ve başkalarıyla kurduğu ilişkilerle ilgilidir. Son olarak, öz-tiksinmeye depresif duygu durum, öfke ve kendini sevmeme gibi duygu ve düşüncelerim eşlik edebildiği görülmüştür. Bulgular öz-tiksinmenin çeşitli psikolojik rahatsızlıklar için yatkınlık oluşturduğunu öne süren literatür çerçevesinde düşünüldüğünde ayrıca önemlidir. Buna göre özellikle beden imajı, cinsel davranış, kişiler arası ilişkiler ve kişinin kendisine yönelik tutumlarının rol oynadığı psikolojik rahatsızlıklarda öz-tiksinmenin yatkınlık oluşturabileceği düşünülmektedir. Öte yandan, öz-tiksinme duygusunun düzenlenmesine değinilen girdilerde kişinin kendini kabul etmesinden söz edilmesi dikkat çekicidir. Öz-tiksinmenin “reddetme” motivasyonu ile ilişkisi göz önüne alındığında, kişinin kendisine yönelik reddedici tutumlarının psikolojik rahatsızlıklara yönelttiği, kişinin kendisine yönelik kabul edici yaklaşımının ise tampon görevi görebileceği düşünülmektedir. Gelecek araştırmaların, öz-tiksinmenin farklı örneklemler, çeşitli psikolojik rahatsızlıklar ve psikoterapi bağlamında incelemesi, bu duygunun etkilerini ve nasıl müdahale edilmesi gerektiğini anlamamıza önemli katkılar sunacaktır.
Reference51 articles.
1. Abuşoğlu, H. Ö. & Balcı-Aydoğan, B. (2013). Sosyal medyada z kuşağına yönelik nefret söylemi: Ekşi sözlük örneği. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13(1). https://doi.org/10.48146/odusobiad.1140594
2. Akram, U. & Stevenson, J. C. (2021). Self-disgust and the dark triad traits: The role of expressive suppression.
Personality and Individual Differences, 168, 1-5. https://doi.org/10.1016/j.paid.2020.110296
3. Atalay, S. (2021). Neoliberal yönetimsellik ve performansın tıbbileştirilmesi bağlamında ekşi sözlük’te ritalin
tartışmaları. Sosyoloji Dergisi, (41-42), 187-216.
4. Atmaca, C. (2022). Bireylerde suçluluk ve utanç duyguları, öz-tiksinme, cinsel öz-bilinç ile cinsel doyum
arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Gedik Üniversitesi Lisansüstü
Eğitim Enstitüsü.
5. Badour, C. L. & Adams, T. G. (2015). Contaminated by trauma: Understanding links between self-disgust, mental
contamination, and post-traumatic stress disorder. İçinde P. A. Powell., P. G. Overton. & J. Simpson (Eds.). The
revolting self: Perspectives on the psychological, social, and clinical implications of self-directed disgust (ss.
127-149). Karnac.