MEMLÜKLER’İN KURULUŞ DÖNEMİNDE SÜNNÎLİK OLGUSU

Abstract

İslam düşünce geleneği, birbirinden farklı düşünce ekollerini barındıran bir yapıya sahiptir. İslam mezheplerinin bir kısmı Sünnîlik veya Şiîlik çatısı altında yer almaktadır. Sünnîlik olgusu açısından coğrafya ve zamanın değişimi farklı tezahürleri ortaya çıkarmaktadır. Bu çeşitliliğe yol açan sebeplerin başında siyaset, toplum, entelektüel birikim ve muhataplık ilişkileri gelmektedir. Bu araştırma, Sünnîlik olgusunun Memlüklerin kuruluş dönemindeki izdüşümlerini incelemektedir. Sünnîliğin tarihsel seyri açısından bu dönemdeki değişimlere odaklanmaktadır. Söz konusu dönemde Sünnîlik olgusu, devletin Sünnîliğe dönük politikaları ile Sünnî düşüncenin ilim geleneği çerçevesinde oluşan görünümü üzerinden iki kulvarda ilerlemektedir. Memlük yöneticileri ile tebaâ arasındaki farklılıklar, Şiî tehdidi ve Moğol İstilasının etkisi Sünnîliğin merkeze alındığı politikaları ortaya çıkarmıştır. Sünnî âlimlere medreseler tahsis edilmiştir. Moğolların yıktığı Abbâsî hilâfeti Mısır’da tekrar tesis edilmiştir. Dört Sünnî fıkıh mezhebine aynı anda baş kadılık verilmiştir. Bununla birlikte Sünnîlik dört ekol üzerinden sınırlandırılmıştır. Dönemin Sünnî düşüncesi, fıkıh ve hadis merkezli olarak daralmıştır. Sünnî düşüncenin doğu bölgelerindeki zengin içeriği Mısır’da sınırlı bir çerçevede kalmıştır. Memlüklerin politikalarına rağmen Sünnî ekollerin rekabeti bitmemiştir. Memlüklerin kuruluş dönemindeki Sünnîlik olgusunun berrak ve net bir bütünü oluşturduğunu söylemek pek mümkün değildir.