Czas powstania rękopisu Liber beneficiorum Jana Długosza na podstawie znaków wodnych

Abstract

Jan Długosz, krakowski kanonik i kronikarz dziejów Polski, jest także autorem Liber beneficiorum – Księgi uposażeń katedry krakowskiej, kolegiat, klasztorów i parafii z terenu diecezji krakowskiej, którą spisywał od 1470 r. aż do śmierci w 1480 r. Jest to źródło powszechnie wykorzystywane przez historyków średniowiecza Polski. Korzystają oni z reguły z drukowanego wydawnictwa Liber beneficiorum z lat 1863–1864, opartego nie na czterotomowym oryginale z XV w., przechowywanym w archiwum krakowskiej kapituły katedralnej, lecz na XVII-wiecznych kopiach, także znajdujących się w tym archiwum. Ponieważ wydanie to nie było wolne od błędów, na co zwracali uwagę badacze już od XIX w., potrzebne stało się nowe, krytyczne wydanie Liber beneficiorum. Od 1966 r. kilku badaczy, głównie Stanisław Kuraś i Marek Daniel Kowalski, starało się ustalić genezę, źródła i strukturę autografu Liber beneficiorum oraz datację tego dzieła na podstawie kryteriów wewnętrznych: wydarzeń, osób itp. Autorka niniejszego opracowania dąży natomiast do ustalenia datacji poszczególnych tomów Liber beneficiorum, a nawet ich części, na podstawie znaków wodnych figurujących na papierze, na którym został spisany autograf Liber beneficiorum. Rozważania te zilustrowała wizerunkami analizowanych znaków wodnych, dodała również tabele, w których figurują składki poszczególnych tomów z występującymi w nich znakami wodnymi z datacją porównawczą z innych źródeł. Prześledziła także metodę sporządzania Liber beneficiorum, zwłaszcza części parafialnej, oraz dzieje autografu Księgi uposażeń po śmierci Długosza. Dating the origin of Jan Długosz’s Liber beneficiorum based on watermarks Jan Długosz, the Krakow canon and chronicler of Polish events, is also the author of Liber beneficiorum – registers of emoluments regarding Krakow’s cathedral, collegiate churches, monasteries and parishes from the Krakow diocese, which he wrote from 1470 until his death in 1480. It is a source that is widely used by historians of medieval Poland. They generally use the printed version of Liber beneficiorum from the years 1863–1864, based not on the four-volume original from the 15th century, stored in the archives of the Krakow Cathedral Committee, but on the 17th century copies, also found in the same archives. As this publication contained some mistakes, which researchers drew attention to in the 19th century, a new publication of Liber beneficiorum became necessary. From 1966, a few researchers, mainly Stanisław Kuraś and Marek Daniel Kowalski, tried to establish the genesis, source and structure of writing of Liber beneficiorum as well as the dating of this work based on internal criteria: events, people etc. The author of this work tries, however, to establish the date of particular volumes of Liber beneficiorum, and even their parts, based on watermarks on the paper Liber beneficiorum was written on. The author illustrates these with images of the analysed watermarks, as well as tables in which parts of particular volumes appear together with the watermarks in them and dating comparisons with other sources. She also investigates the method of creating Liber beneficiorum, especially the parish parts, as well as the events of the register of emoluments after Długosz’s death.