Gry i rzeczy niepewne – komentarz do De incerti aestimatione G.W. Leibniza

Abstract

„De incerti aestimatione” („O szacowaniu rzeczy niepewnych”) G.W. Leibniza z 1678-ego roku stanowi próbę wyprowadzenia ogólnej metody dla rozwiązania problemu punktów, czyli podziału puli w dowolnej rundzie gry. Część wyjaśniająca zawiera szereg definicji i pomysłów pojawiających się w pismach Leibniza w poprzednich latach. Wśród nich znajduje się definicja pojęcia prawdopodobieństwa (probabilitas) kojarzonego wówczas z niezakończonym jeszcze sporem o probabilizm moralno-teologiczny. Jest to w tym wypadku skojarzenie uzasadnione faktem, że w korespondencji i późniejszych pismach Leibniz proponuje rozważać prawdopodobieństwo w znaczeniu matematycznym w przeciwieństwie do znaczenia używanego w teologii moralnej. „De incerti aestimatione” jest drugą pracą Leibniza, w której poświęca on uwagę grom, zagadnieniu ich sprawiedliwości i oczekiwanej wartości, którą nazywa nadzieją. W artykule omówiono prawne, moralne i metafizyczne konteksty pojęć probabilitas, jus (prawa) i ratio, jak również ograniczenia moralnego zastosowania pojęcia prawdopodobieństwa. Przedstawiono także rozwiązanie problemu punktów przez Leibniza, które, choć błędne, stanowi niezależną od Pascala propozycję zastosowania do tego problemu metody rekurencyjnej.