Osmanlı Taşrasında Yeniçerilik İddiası ve Adana Örneği: Ortaya Çıkışı, Coğrafi Dağılımı ve Sosyo-Ekonomik Yönleri

Abstract

Yeniçerilerin imtiyazlı statüleri ile Osmanlı İmparatorluğu’nda hüküm süren iktisadi/askeri koşullar, binlerce Müslüman tebaayı genellikle kaidelere aykırı yollardan da olsa Yeniçeri Ocağı’na girmeye sevk etmiştir. Bu makalede, sözü geçen sürecin önemli bir unsuru olan yeniçerilik iddiasının on yedinci ve on sekizinci Osmanlı taşrasında yayılma süreci incelenecek ve Adana örneği üzerinden yeniçerilik iddiasında bulunan bazı şahısların sosyal ve ekonomik profili analiz edilecektir. Bu maksatla, öncelikle 1600-1735 yıllarını kapsayan mühimme defterlerindeki verilere dayanarak, yeniçerilik iddiasının ortaya çıkışı, söz konusu dönemdeki coğrafi dağılımı, Osmanlı idarecileri tarafından algılanışı ile yayılmasındaki muhtelif faktörler tartışılacaktır. Ocağa kayıtlı gerçek yeniçerilerle yeniçerilik iddiasında bulunanların gittikçe artan sayısı, özellikle taşradaki birçok şehrin iç dinamiklerini değiştirerek, taşra siyasetine yön vermiş, bu şehirlerdeki siyasi güç ve kısıtlı ekonomik kaynaklar için yeni mücadeler doğurmuştur. Bu süreci daha iyi anlamak üzere, vergi muafiyeti elde etme ve taşra ağlarına eklemlenme mekanizması olarak değerlendirdiğimiz yeniçerilik iddiasının on sekizinci yüzyıl Adanası’ndaki yansımalarına bakılacaktır. Söz konusu dönemde, yeniçerilik iddiasında bulunan ve kentin önemli bir parçası haline gelen kişilerin sosyal ve ekonomik kimlikleri üzerine bir sondaj çalışması yapılacaktır.