İBN HALDUN’UN İKTİSADİ UMRAN BİLİMİNDE EMEK

Abstract

İbn Haldun, 14. yüzyılda yaşamış ve görüşleri modern sosyal bilimler alanında çeşitli akademik çalışmalara konu olmuş ve olmaya devam eden evrensel düzeyde tanınmış bir Müslüman düşünür ve sosyal bilimcidir. Onun en tanınmış eseri olan Mukaddime, sosyoloji, tarih, devlet teorisi, hukuk ve siyaset biliminin yanı sıra modern ekonominin temel kavram ve ilkeleri üzerine değerlendirme ve analizleriy-le de araştırmacıların ilgisini çekmektedir. İbn Haldun’un Mukaddime’ ye konu yaparak yeni bir bilim dalı olarak sunduğu Umran Bilimi (Toplum ve Medeniyet Bilimi), eserin Batı dillerine ilk çevirinden itibaren içerdiği ekonomik konular nede-niyle de ilgi uyandırmıştır. Onun emek, değer, fiyatlar, piyasa, vergilendirme alan-larındaki teorileri hala büyük bir güncellik taşımaktadır. İbn Haldun’un bu bağlam-daki görüşleri, genel umran biliminin bir dalı olarak “İktisadi Umran” kavramsal-laştırmasını hak eden bir yoğunluk arz etmektedir. Bu makale, düşünürün İktisadi Umran’ında emeğin yerini ve önemini, bu konudaki düşüncelerinin kendisinden sonra gelen ve modern ekonominin gelişimine katkılarıyla bilinen düşünürlerin teorileriyle yakınlığını incelemeyi amaçlamaktadır. İbn Haldun, emek kavramını tanımlamış, emeğin üretim ve ekonomik değer yaratmadaki rolünü vurgulamış ve iş bölümünün toplumsal refah ve ekonomik gelişme üzerindeki etkisini önceden fark etmiştir. Ayrıca, nüfus artışı ile üretim ve ekonomik büyüme arasındaki dina-mik ilişkiyi ele alarak, modern ekonomi teorilerinde önemli bir yer tutan kavramları öngörmüştür. Çalışmada, Mukaddimedeki görüşleri ve ilgili literatür ışığında İbn Haldun'un emek ile geçim yolları, kâr, sermaye, işgücü, işbölümü, ekonomik kal-kınma gibi bununla bağlantılı konular üzerine düşünceleri, kendinden sonra gelen William Petty, John Locke, Adam Smith, Karl Marx ve David Ricardo gibi Batılı düşünürleri görüşleriyle karşılaştırılarak ele alınmakta, böylece İbn Haldun'un toplum ve medeniyet teorisinin ekonomi boyutu ve bu kapsamda emeğin işlev ve önemini vurgulama konusundaki öncü rolü ortaya konulmaktadır.