Dünya Fındık Üretiminde ABD’nin Yeri ve Geleceği

Abstract

ABD’de fındık tarımının %99’u Oregon eyaletinin Willamette vadisinde gerçekleştirilmektedir. Vadide ağaçların ölümüne yol açan fındık yanıklığı hastalığı (EFB: Anisogramma anomala) yaygındır ve ancak yoğun ilaçlama sayesinde üretim yapılabilmektedir. Sökülen bahçeler nedeniyle üretim alanı 1990’larda azalma eğilimine girmiştir. Öte yandan Oregon State Üniversitesinde (OSU) ıslah çalışmaları sayesinde son 20 yılda önemli değişimler yaşanmıştır. Gassaway çeşidinde genetik dayanıklılık keşfedilmesi ve genin aktarılarak Jefferson, McDonald, PloyO ve Yamhill gibi verimli ve kaliteli yeni çeşitler geliştirilmesi fındık tarımını kurtarmış ve yeni bir ivme kazandırmıştır. Doku kültürleri tekniği ile hızla çoğaltılan bu çeşitler ile 2012 yılından itibaren plantasyonlarda hızlı bir artış gerçekleşmiş ve üretim miktarı 77.500 tona ulaşmıştır. Dikili alan toplamı 2023 itibariyle 376.000 dekara çıkmıştır ancak bunların 1/3’ü henüz verim çağında değildir. Bu nedenle önümüzdeki 5-10 yıl içinde üretimin 100.000 tonu geçmesi beklenmektedir. Yeni bahçelerde sık dikim (6x3m), yer üstü ve yer altı damla sulama, fertigasyon, makinalı budama gibi modern teknikler uygulanmaktadır. Öte yandan, ABD’nin doğusunda Rutgers Üniversitesinde (New Jersey) 1996 yılında başlayan fındık ıslahı çalışmaları OSU ile iş birliği halinde devam etmektedir. 2020 yılında tescil edilen, soğuklara ve EFB’ye dayanıklılığını Corylus americana’dan alan Beast çeşidinin adaptasyon çalışmaları devam etmektedir. Daha önceden aşırı soğuk ve EFB baskısı nedeniyle fındığın yetiştirilemediği ABD’nin doğu ve orta eyaletlerinde fındık yetiştirilmeye başlanması beklenmektedir. Bu nedenle, uzun vadede üretimde büyük artış yaşanabileceği ve ABD’nin dünya fındık üretiminde söz sahibi olabileceği değerlendirilmektedir.