Sosyal Medya Mecraları ile Birey Arasındaki İlişkiye Bruno Latour’un Aktör-Ağ Teorisi Açısından Bir Bakış

Abstract

Bruno Latour’un oluşturduğu Aktör-Ağ İlişkisi Teorisi(AAT) toplumsalı yeniden okumaya ve farklı bir etkileşimsel yaratımdan söz ederek betimlemeye dair perspektif sunmaktadır. Bruno Latour, Aktör-Ağ İlişkisi Teorisini oluştururken bireyin konumunu ve toplumsalın tanımlanmasının nasıl gerçekleştirildiğini ve bunları yapan teorisyenlerin, sosyologların ne gibi hatalara düştüğünü açıklarken bilimsel bilginin temellerini sarsan ve insan merkezli bakış açısını reddeden iddialarda bulunmaktadır. Bu çalışma böyle bir noktadan hareketle Aktör-Ağ İlişkisi Teorsi’nin kökenlerini oluşturan kavramların tanımlanması ile dijitalleşen dünyada sosyal medya platformlarının birey üzerindeki eyleyiciliği arasındaki bağlantıyı göstermek amacıyla meydana getirilmiştir. Bu teoride Bruno Latour’un “ortaklıkların sosyologları” olarak adlandırdığı ve AAT’ye göre hareket eden sosyologlar ile geriye kalan “sosyalin sosyologları” arasındaki farklar üzerinden bir ayrım yapılarak bugüne kadar varolan toplumsalı inceleme ve anlama yöntemlerine de derin bir eleştiri sunulmaktadır. Ortaklıkların sosyolojisi olarak adlandırılan yeni ve alternatif bakış açısından hareketle sosyal medya platformlarında aktif kullanıcı olan kişilere ve bu mecralardaki bireylerin Habermas’dan alıntılanarak kullanılan yeni “kamusal alan”larında varolurken hangi motivasyonlar üzerinden harekete geçirildiklerine bakılacaktır. Bu durumda Aktör Ağ Teorisi’nden hareketle bireyin görünümünün sosyal sistem içerisinde diğer eyleyenler(aktant) tarafından ele geçirilme süreçleri ve bu sürecin neticeleri de açıklığa kavuşturulmak istenmektedir. Dijital dünyada varlık göstermek ve sosyal medya platformları aracılığıyla duygu, düşünce, eylem ve beden hakkında paylaşımlar yaparak kişiselliği toplumsala açmak içerisinde bulunduğumuz çağda yaygın olarak kullanılan ve herhangi bir şeyi “duyurma” ve diğerlerini “haberdar etme” amacı taşıyan eylemler olarak kodlanmaktadır. Bunun sınırlarının belirleyicisi birey olarak görülmekte ve “engelleme”, belirli kişilere “özel” hale getirme gibi erişim kontrolünün de inisiyatifi yine kullanıcıya bırakılmaktadır. Ancak bir eylemin sadece bireyin kararları ile sınırlı olmadığını iddia eden Bruno Latour’un teorisinden hareketle duruma farklı bir açıdan bakmakta fayda görülmektedir. İnsan olmayan diğer nesneler ile insan olanlar arasındaki ayrımı kabul etmeyen ve bunun günümüzde daha fazla iç içe geçmiş olduğunu iddia eden Bruno Latour’un gözünden sosyal medya mecraları merkezli açığa çıkan hareketlenmeler nasıl okunmalıdır? sorusuna yanıt arama çabası ile bu metin meydana getirilmiştir.