Musul’da Yerel Bir Tarihçi: Yâsîn Ömerî (1745-1820) ve Târîh-i Âsâru’l-Celiyye Fî Havâdisi’l-Ardiyye Başlıklı Eseri

Abstract

Bu çalışma, Osmanlı Musul’unda yaşamış yerel bir tarihçi olan Yâsîn Ömerî (1745-1820) ve onun Târîh-i Âsâru’l-Celiyye fî Havâdisi’l-Ardiyye başlıklı eseri hakkındadır. Musul’un ileri gelen ailelerinden Ömerîler’e mensup olan Yâsîn Ömerî, yazdığı 17 eserin önemli bir kısmını Musul’un ileri gelenlerine adamıştır. Kendisinin vakayiname türündeki Târîh-i Âsâru’l-Celiyye fî Havâdisi’l-Ardiyye’sinin Millet Yazma Eser Kütüphanesi nüshası daha önce herhangi bir çalışmada kullanılmamış olup British Library nüshasına göre daha iyi durumdadır ve kronolojik olarak daha uzun bir dönemi kapsamaktadır. Osmanlı arşiv belgeleriyle desteklenen bu çalışmada yazma eserin genel bir tanıtımı yapılmış ve ardından müellifin yaşadığı dönemin olaylarını içeren eserin son kısmına vurgu yapılmıştır. Eserde sel, deprem, kuraklık/kıtlık, ay/güneş tutulmaları gibi doğa olayları, salgın hastalıklar ve olağandışı hadiselere yer verilmiş olup bahsedilen olayların en önemlisi 1743’te Nadir Şah’ın Musul’u kuşatmasıdır. Ayrıca müellifin Celîlî dönemi Musul’undaki yöneticiler, şehir âyanı ve yeniçeriler arasında yaşanan anlaşmazlık ve çatışmalara yer vermesi oldukça önemlidir. Olayların sebep-sonuç ilişkisine pek değinilmese de eleştiriden ziyade medih ve övgü tercih edilse de müellifin ve aile yakınlarının yazdığı eserler 18. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı Musul’daki entelektüel yaşamın, iddia edildiğinin aksine, durağan olmadığını göstermektedir.