Za i przeciw darwinizmowi

Abstract

Teoria ewolucji zakorzeniona jest mocno zarówno w naukach biologicznych, jak i w empirycznym wymiarze świata. Jest uznana za trafną teorię wynikającą z przejawów przyrody i ukazującą jej ewolucyjny obraz. Teoria ewolucji zyskała popularność także w naukach społecznych i w polityce (darwinizm społeczny, który określa się jako „duch ewolucji”). Nauka od swych początków zmierzała do odkrycia zasad rozwoju wszechświata i przyrody. Moc tej teorii tkwi w tym, że uważa ona, iż rozwiązała po tylu wiekach zagadkę człowieka. Oto mamy odpowiedź: dobór naturalny, mutacje i przypadek równania się człowiek. Teoria ewolucji jest także narzędziem eksplikacji wielu procesów w przyrodzie i we wszechświecie. Rozwój strategii badawczej organizacji przyrody spowodował, że mechanizmy tkwiące u podstaw teorii ewolucji poddano weryfikacji, której rezultatem jest wskazanie na wiele jej ograniczeń. Kryteria wiarogodności teorii przyrodniczej zmieniają się, stąd główne zasady teorii ewolucji stwarzają wiele wątpliwości eksplikatywnych. Nauka poszukuje fundamentalnych praw przyrody rozszyfrowujących złożoności wszechświata, praw dyktujących zachowania bytów, do których nasze zmysły nie mają i nigdy nie będą mieć bezpośredniego dostępu. Zagadnienie złożoności świata (w tym przyrody) stało się wiodącym przedmiotem interdyscyplinarnych badań współczesnej nauki. Nauka wypracowała nową hierarchię pojęciową, nowe zasady filozoficzne, epistemologiczne, metodologiczne i aksjologiczne, a także nowe metody obserwowalności. Zaproponowane przez Darwina mechanizmy genezy i rozwoju przyrody wydają się wątpliwe w świetle nowego kontekstu badawczego. Wyjaśnienie organizacji przyrody za pomocą takich pojęć, jak: dobór naturalny, mutacja, przypadek jest czynnością skomplikowaną, brak bowiem spójności między tymi pojęciami a empirią. Każda trafna teoria przyrody winna leżeć w obszarze kompetencji przyrody, czyli w sferze doświadczenia, stąd można się zastawiać, czy zasady teorii ewolucji wypełniają to kryterium, czy teoria ta spełnia wymóg adekwatności wobec współczesnych danych o przyrodzie.