İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Osmanlı’da Hâkim Toplumsal ve Siyasi Anlayışa Aykırı Bazı Özellikleri

Abstract

II. Abdülhamid döneminde yönetimi yetersiz ve baskıcı bulan muhalifler, devleti modernleştirmek amacıyla gizlice örgütlendi. 1889’da kurulan İttihat ve Terakki örgütlenmesi, 1895’te cemiyete dönüştü. Padişaha karşı faaliyet yürüttüğü için gizli bir şekilde teşkilatlanmak zorunda kaldı. Padişahlık yönetimi tarafından tespit edilebilen üyelerinin bir kısmı tutuklanırken bir kısmı yurt dışına kaçtı. Batı’nın siyasi ve kültürel ikliminden beslenen aksiyonerleri, Batı’daki fikir ve uygulamaları taklit ederek Osmanlı coğrafyasında uygulamaya çalıştı. Yetişme tarzları ve idealleri pragmatist ve makyavelist bir yöntem izlemelerine zemin hazırladı. Bu durum cemiyet üyelerinin bilindik yöntemlerin yanında zaman zaman isyan, çetecilik ve şiddet eylemlerine, mason localarıyla iş birliği yapmalarına neden oldu. Kullanılan yöntemler cemiyetin hedeflerine ulaşmasını olumsuz yönde etkiledi. İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne dair literatür taramasına dayalı olarak yapılan bu çalışmada, cemiyetin kuruluş süreci, mücadele yöntemleri, ittifakları, uygulanmaya çalıştıkları fikirler ve teorisyenleri, cemiyet yöneticilerinin genel kişilik özellikleri ve bunların yönetim üzerindeki etkileri ortaya konulmaya çalışıldı. Ayrıca Türklerin siyasi ve günlük yaşamı üzerinde uzun vadede çok derin etkiler bırakan cemiyetin, kısa vadede Osmanlı Devleti’ni çöküşten kurtaramamasının ve toplumun bir kısmı üzerinde etkili olamamasının sebeplerinin bir arada verilmesi amaçlandı. Bu sayede cemiyetin hedeflerinin geneline ulaşamamasının, dönemin şartlarının yanı sıra cemiyetin, Osmanlı’nın toplumsal ve siyasal düzenine aykırı temel dinamiklerinden kaynaklanmış olduğunun anlaşılması hedeflendi.