Style wykonawcze w polskim śpiewie tradycyjnym – próba typologii subiektywnej

Abstract

Artykuł podnosi problem typologii wykonawczych stylów wokalnych w polskiej muzyce tradycyjnej. Jest to pierwsza tego typu próba na gruncie etnomuzykologii polskiej. Głównym kryterium zastosowanym w badaniach jest subiektywna percepcja wrażeniowa oparta na analizie audytywnej. Pozostałe kryteria odnoszą się do czynników formalnych, morfologicznych i strukturalnych śpiewu jako czynności muzycznej – zarazem zdarzeniowej i procesualnej, jego cech ontologicznych oraz uwzględniają determinanty zewnętrzne – jak czas i miejsce wykonania, sytuację nagrania (konteksty), warunki psycho-fizjologiczne. Wyodrębnienie i zdefiniowanie stylów zostało dokonane na podstawie prezentacji indywidualnych śpiewaków, których nagrania znajdują się w zasobach archiwalnych Zbiorów Fonograficznych Instytutu Sztuki PAN, a także w odniesieniu do własnych doświadczeń autorki w praktykowaniu śpiewu tradycyjnego. Wyłoniono pięć głównych stylów śpiewu: dawny, klasyczny, prosty, ornamentalny, sentymentalny. Jednym z najistotniejszych elementów badań było zastosowanie określeń nawiązujących do metody semantycznego opisu barwy głosu – wykorzystano określenia, którymi posługiwali się wcześniejsi badacze i zbieracze pieśni ludowych, a także te, które zostały zebrane w toku eksperymentu psychoakustycznego, dotyczącego badań nad barwą głosu śpiewaczek kurpiowskich, prowadzonego przez autorkę we współpracy z Katedrą Akustyki Muzycznej UMFC. W artykule podjęto również refleksję nad stylem wykonawczym jako kategorią poznawczą i kulturową, w odniesieniu do problematyki indywidualności i kanoniczności w tradycyjnej kulturze wokalnej, oraz zwrócono uwagę na kategorię naturalności i jej rolę w kształtowaniu różnych poziomów dyskursu o tradycyjnym wykonawstwie wokalnym.