SPİNOZA’DA YÖNTEM KAVRAMININ BİLEŞENLERİ VE HEGEL MANTIĞI’NDAKİ YANSIMALARI

Abstract

Spinoza ‘İnsan Anlağının İyileştirilmesi ve Onu Şeylerin Gerçek Bilgisine Götüren En Doğru Yol’ adlı yarım kalmış yapıtında yöntem kavrayışını ortaya koymaktadır. Yapıt yarım kalmış bir çalışmanın tüm özelliklerini gösterse de henüz başlığında onda yöntemin ve anlağın iyileştirilmesinin konu edileceği açığa çıkmaktadır. İnsan anlağı iyileştirildiğinde şeylerin gerçek-olmayan bir bilgisinden yani yanılgılardan kaçınma olanağı doğar. Üstelik bu bir yoldur, yöntemdir. Bu yarım kalmış incelemede Spinoza Törebilim’in katı geometrik sunuş dizgesinin içinde kalmamaktadır. Bunu aşmakta, anlağı gerçeğin bilgisine ulaştıracak olan yöntemi aramaktadır. Üstelik yöntem ona göre kişisel bir istemin sonucu ya da düşünsel uğraşın bir dışsallığı değil ama ‘başka her şeyi dışlayarak ruhu yalnız başına kavrayan bir şeyin olup olamayacağının’ sorgulaması olarak düpedüz metafizik bir sorundur. İncelemede anlak ve doğanın gerçek bilgisi yöntem kavramında birleşir. Bu yönleriyle İnceleme, Hegel’in Mantık Bilimi’nde kapsanan yöntem anlayışıyla önemli benzerlikler göstermektedir. İki yapıtta da yöntem kavramının temel bileşeni idea kavramıdır. Bu çalışmanın amacı Spinoza ve Hegel’in yöntem kavrayışlarını idea kavramı bağlamında karşılaştırmaktır. Yöntem kavramının bu iki düşünürün felsefelerinde nasıl geliştiği gösterilecektir.