İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinde Sosyal Medya Bağımlılığı ile Akademik Güdülenme ve Akademik Başarı Arasındaki İlişki

Abstract

Günümüzde teknolojinin hızlı gelişimi ile birlikte bilgisayar, tablet ve akıllı telefon gibi cihazların kullanımı önemli ölçüde artmış ve bu artış, özellikle gençler arasında sosyal medya kullanımının süratle yayılmasına neden olmuştur. Sosyal medya kullanımı, ilk olarak Facebook ile başlamış olup günümüzde Instagram, Twitter, TikTok, Snapchat, YouTube, WhatsApp gibi çeşitli sosyal medya platformlarının yaygın bir biçimde kullanılmasıyla gelişim göstermiştir. Bireyler, aile ve diğer sosyal çevreleri ile iletişim kurma, bilgi, haber edinme, eğlence, oyun oynama, kişisel paylaşımlarda bulunma gibi nedenlerle sosyal medya platformlarını kullanmaktadır. Sosyal medyanın olumlu yönleri bulunmakla birlikte, aşırı ve kontrolsüz kullanımı depresyon, uyku bozukluğu, aile içi problemler, kötü arkadaş edinme, psikolojik, fizyolojik bazı problemlerin yanı sıra, öğrencilerin akademik güdülenme ve akademik başarılarını da olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Bu bağlamda, gençlerde sosyal medya bağımlılığı ile akademik güdülenme ve akademik başarı arasındaki ilişkinin ortaya konulması, buna yönelik bir takım çözüm önerilerinin geliştirilmesi, aynı zamanda ebeveynler, eğitimciler ve ilgililere bazı öneriler sunulması önem arz etmektedir. İmam hatip lisesi öğrencilerinde sosyal medya bağımlılığı ile akademik güdülenme ve akademik başarı arasındaki ilişkiyi incelemeyi amaçlayan bu çalışmada, nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel araştırma modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini Şanlıurfa ilinde öğrenim görmekte olan imam hatip lisesi öğrencileri oluşturmaktadır. Bu evreni temsilen farklı imam hatip liselerinden 718 öğrenci araştırmanın örneklemini teşkil etmektedir. Araştırmaya başlamadan önce etik kurul izni alınmış, veri toplama aracı olarak kişisel bilgi formunun yanı sıra Özgenel ve arkadaşları (2019) tarafından geliştirilen “Ergenler İçin Sosyal Medya Bağımlılığı Ölçeği” ile Bozanoğlu (2004) tarafından geliştirilen “Akademik Güdülenme Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen verileri analiz etmek amacıyla SPSS 21.0 istatistik programından faydalanılmıştır. Verilerin analizinde bağımsız örneklem t-testi, ANOVA testi ve Pearson Korelasyon testi kullanılmıştır. Araştırmadan edilen bulgular, gereğinden fazla ve kontrolsüz sosyal medya kullanımının öğrencilerin akademik güdülenme düzeyleri ve buna bağlı olarak akademik başarıları ile olumsuz yönde ilişkili olduğunu göstermektedir. Araştırma sonuçları, öğrencilerin sosyal medya kullanım süreleri arttıkça sosyal medya bağımlılık düzeylerinin de arttığını göstermektedir. Ayrıca, videoların, mesajlaşmaya kıyasla daha yüksek sosyal medya bağımlılığı ile ilişkili olduğu bulunmuştur. Kısa videoların ise uzun videolara göre daha yüksek sosyal medya bağımlılığı ile ilişkili olduğu tespit edilmiştir. Araştırma bulguları, günlük ortalama sosyal medya kullanım süreleri az olan öğrencilerin günlük ortalama sosyal medya kullanım süreleri fazla olan öğrencilere göre akademik güdülenmenin alt boyutları olan kendini aşma, bilgiyi kullanma ve keşfetme eğilimlerinin daha yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Günümüzde gençlerin sosyal medya araçlarına olan bağımlılığının arttığı gözlemlenmektedir ve bu araçları gençlerin hayatlarından tamamen çıkarmak mümkün görünmemektedir. Bu durumda, artık hayatın vazgeçilmez unsurlarından biri olan sosyal medya araçlarını etkili ve faydalı kullanmanın yolları aranmalıdır. Bu bağlamda, gençlere sosyal medyayı yasaklamak yerine, bilinçli bir şekilde sosyal medyayı kullanmaları konusunda onlara rehberlik etmek önemlidir. Bu hususta Millî Eğitim Bakanlığı’nın, Gençlik ve Spor Bakanlığı’nın, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın ve diğer ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının yanı sıra sivil toplum örgütlerinin, gençlerin ilgi ve ihtiyaçlarını dikkate alarak, onların bilgi ve ahlaki gelişimlerine katkı sağlayacak faydalı sosyal medya platformları, grupları ve içerikleri oluşturmaları ve geliştirmeleri hayati önem taşımaktadır.