TÜRKİYE’DE PATATES ÜRETİM KARARININ BELİRLEYİCİLERİ: ARDL SINIR TESTİ YAKLAŞIMI

Abstract

Dünya bitkisel kaynaklı gıda üretiminin önde gelen ürünlerden birisi olan patates, içerisinde barındırdığı yüksek besin değeri, ekonomikliği ve hemen hemen tüm iklimlerde kolayca yetiştirilebilmesi nedeniyle dünyadaki yetersiz beslenme ve açlık sorununun çözümü için önemli gıda ürünleri arasında yer almaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, Türkiye’deki patates üretim kararı belirleyicilerinin araştırılmasıdır. Bu amaçla yapılan değerlendirmeler neticesinde, çalışmanın ana materyali olarak 1991-2021 dönemine ilişkin, yıllık patates ekili alanı (üretim kararı), yıllık ortalama patates fiyatı, yıllık patates ve soğanın hektar başına verimi değişkenleri kullanılmış ve bu değişkenler ARDL sınır testi yaklaşımıyla analiz edilmiştir. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre, patates üretim kararı ile patates üretim kararını belirleyen faktörler arasında uzun dönemli bir ilişkinin bulunduğu tespit edilmiştir. Buna göre, patates üretim kararını uzun dönemde olumlu etkileyen faktörlerin patates fiyatı ve patatesin hektar başına verimi olduğu, olumsuz etkileyen faktörün ise soğanın hektar başına verimi olduğu belirlenmiştir. Değişkenler arasındaki kısa dönemli ilişkinin incelendiği hata düzeltme modeli sonuçlarına göre, bir dönem önceki patates fiyatındaki %1’lik artışın cari dönem patates üretim kararını %0.10 oranında arttırdığı belirlenmiştir. Bununla birlikte kısa dönemde, cari dönem patates fiyatı ve patatesin hektar başına veriminin patates üretim kararı üzerinde anlamlı bir etkisinin bulunmadığı ve soğanın hektar başına veriminin ise hata düzeltme modelinden dışlandığı tespit edilmiştir. Bunlara ek olarak, patates piyasasında ortaya çıkan kısa dönemli şokların yaklaşık 1.8 yıl sonra uzun dönem denge seviyesine gelme eğiliminde olduğu anlaşılmıştır.