İslam Ekonomisinde Anonim Şirketin Varlığının Sorgulanması

Abstract

Türk Ticaret Kanununda bir sermaye şirketi türü olarak sayılan tüzel kişiliğe haiz anonim şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan bir şirket türü olarak tanımlanmaktadır. Bu çalışmada, orijinal olarak Batının hukuk sistemine ve ekonomik sistemine ait olan ve İslam dünyasına aynen transfer edilen anonim şirket kurumunun kabul ve adaptasyon sürecine dair iktisadi ve fıkhi yaklaşımlar sorgulanmaktadır. Bu doğrultuda, öncelikle anonim şirketlerin ortaya çıkışına ve gelişimine ilişkin tarihsel süreç anlatılarak ne tür ihtiyaçların ve amaçların anonim şirketlerin varlığına sebep olduğu ve Batı ile İslam dünyasında bu sürecin nasıl ayrıştığı gösterilmektedir. Bununla birlikte, anonim şirketlerin getirdiği yenilikler ve barındırdığı temel özellikler çerçevesinde İslam hukuku ve İslam ekonomisi açısından öne çıkan tartışılması gereken konular ve çözülmesi gereken temel sorun alanları vurgulanmaktadır. İslam’a özgü bir kurum olmayan anonim şirketlerin İslami normlara göre adaptasyon sürecindeki kolaycı ve yüzeysel yaklaşım sebebiyle İslam hukukunun amaçlarının yeterli ve etraflı biçimde dikkate alınmadığı ve bu şekliyle İslam ekonomisinde bir kurum olarak varlığının sorunlu olduğu değerlendirilmektedir.