Şeyh Hüseyin Zâhidî ve Silsiletü’n-Neseb-i Safeviyye İsimli Eseri

Abstract

Makalede Safevî dönemi müelliflerinden Şeyh Hüseyin Zâhidî’nin biyografisi, çalışmaları ve özellikle de Silsiletü’n-Neseb-i Safeviyye adlı eseri ele alındı. XVII. yüzyılın başlangıcında doğduğunu tahmin ettiğimiz Şeyh Hüseyin’in 1689 yılında vefat ettiği öne sürülmektedir. Kendisi XIII. yüzyılın önemli sufi lideri Şeyh Zâhid Geylânî’nin soyundan gelmektedir. Şeyh Zâhid ise Safevîlerin atası ve Erdebil Tekkesi’nin kurucusu olan Şeyh Safi’nin mürşidi ve kayın pederidir. Şeyh Hüseyin Zâhidî, Erdebil muhitinde yetişmiş, Safevî Devleti karşısında hizmetleri olmuş, Horasan’da Nurbahşiyye tarikatına bağlanmış tarihî bir şahsiyettir. Kendisinin Beyânü’l-Esrâr, Sıfâtü’l-Uşşâk ve Meşriku’l-Envâr isimli risaleleri tasavvufla ilgilidir. Makalenin asıl konusu olan Silsiletü’n-Neseb-i Safeviyye ise Safevî ailesinin soyağacını ve onların Zâhidîlerle olan münasebetlerini içermektedir. Safevî döneminin diğer tarih yazarlarından farklı olarak Şeyh Hüseyin Zâhidî, saltanatın tarihini değil, Safeviyye tarikatının tarihini kaleme almıştır. Zâhidî özellikle de Şeyh Safi, Şeyh Sadreddin, Hoca Ali Siyahpuş ve Şeyh İbrahim Şeyhşah dönemlerinde Erdebil Tekkesi’nin gelişim sürecine ışık tutmuştur. Eserde Şeyh Sadreddin’in müritlerinden olan İbn Bezzâz’ın Safvetü’s-Safâ isimli çalışmasından yararlanılmışsa da pek çok orijinal bilgilere de yer verilmiştir. Safeviyye tarikatına ilişkin belgelerden ve şiirlerden örnekler sunulması, eserin değerini artıran özelliklerdendir. Şeyh Hüseyin Zâhidî’nin söz konusu yapıtı, XVII. yüzyıl başlarında Şeyh Safi vakıflarının durumunu öğrenmek açısından da mühim verilere sahiptir. Makalede Silsiletü’n-Neseb-i Safeviyye’nin yazma nüshaları, neşirleri, araştırılma düzeyi ve yapısı tanıtılmış, eserin telif sebepleri incelenmiş ve muhtevası değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Şeyh Hüseyin Zâhidî, Şeyh Safi, Safevîler, Erdebil.