Engelli Bireyler İçin Kentsel Tarihi Alanlarda Erişilebilirliği Arttırmaya Yönelik Peyzaj Tasarım Yaklaşımları: Göbeklitepe Ören Yeri (Şanlıurfa) Örneği

Abstract

Engellilik, bir etkinliğin veya fiilin gerçekleştirilmesi için bireyin herhangi bir yönden kısıtlanmış olması durumudur. Kentsel yaşam içerisinde toplumun bütün bireylerinin kamusal veya özel tüm yapı ve alanlara eşit derecede ulaşabilir ve erişebilir olması gerekir. Aynı zamanda kentsel yaşamın önemli birer parçası olan tarihi alanlar da tıpkı kentsel diğer alanlar gibi ulaşılabilir ve erişilebilir olması gerekmektedir. Bundan dolayı kentsel tarihi alanların peyzaj tasarım ve planlamalarında engelsiz peyzaj yaklaşımları ve erişilebilirlik temel esası benimsenmelidir. Bu çalışmada engelli bireyler için kentsel tarihi alanlarda erişilebilirliğini arttırmaya yönelik peyzaj tasarım yaklaşımları sunmak amaçlanmıştır. Amaca yönelik olarak da Göbeklitepe Ören Yeri örnek alan seçilmiş ve engelsiz peyzaj yaklaşımları ve erişilebilirlik açısından incelemiştir. Literatür taraması ile engelsiz peyzaj yaklaşımları ve erişilebilirliğin sağlanması için gerekli standartlar belirlenmiştir. Daha sonrasında ören yeri alanı belirlenen standartlar çerçevesinde yürüyüş yolları ve zemin elemanları, hissedilebilir yürüme yüzeyleri, rampalar, merdivenler, aydınlatma elemanları, oturma elemanları, işaret-bilgilendirme araçları ve çöp kutuları, bitkisel materyal başlıkları altında ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Değerlendirme ve incelemelerin ardından ören yerinin GZFT (SWOT) analizi yapılmış ve sonuç olarak alanın erişilebilirlik ve engelsiz peyzaj yaklaşımları açısından önemli derecede eksikliklerinin bulunduğu ve bu noktada önlem ve düzeltmelere ihtiyaç duyduğu belirlenmiştir. Alan üzerinde belirlenen eksiklikler ve düzeltme ihtiyaçları belirlendikten sonra alan için önlemler sıralanmış, tarihi alanlar için de engelsiz peyzaj yaklaşımları ve erişilebilirlik adına önerilerde bulunulmuştur.