Bilâdüşşam’da 29 Haziran 1170 Depremi ve Hristiyan Kaynaklardaki Algısı

Abstract

Yeryüzündeki bütün toplumlar tarihleri boyunca büyük felaketlerle yüzleşmişlerdir. Bunların bir kısmı bizzat insan eliyle yaşanmış bir kısmı da doğadaki düzenin işleyişi sonucu meydana gelmiştir. Depremler, doğal felaketler bağlamında en yıkıcı olanların arasında baş çekmektedir. Bu makalede on ikinci asırda meydana gelen depremlere nazaran büyük bir yıkıma sebep olan 29 Haziran 1170 tarihinde meydana gelen ve Halep merkezli olduğu düşünülen depremin ortaya çıkardığı yıkım, yıkılan şehirlerin yeniden imarı ve felaketin Hristiyan kaynaklar üzerinden nasıl gerekçelendirildiği ve algılandığı tartışılmıştır. Bu çerçevede önce tarihsel süreç bağlamında Halep merkezli olduğu düşünülen bölgedeki depremlerin serüveni işlenmiştir. Ardından 29 Haziran tarihli depremin bölgede yol açtığı yıkımın çerçevesi çizilmiştir. Buna göre bölgede birçok şehrin tamamen ya da kısmen yıkıma uğradığı ve bunun sonucu olarak birçok insanın hayatını kaybettiği tespit edilmiştir. Müslüman ve haçlıların bu dönemde yaralarını sarmakla meşgul olduğu ve bu süreçte kısmi bir barışın sağlandığı tespit edilmiştir. Ardından bölgenin yerleşik Hristiyanlarından olan Süryani Mihail vakayinamesi ve haçlıların önemli piskoposlarından biri olan Willermus’un kroniği üzerinden Hristiyanların depremi nasıl algıladığı ve gerekçelendirdiği tartışılmıştır. Metinlerin analizi yöntemiyle yapılan tartışma sonucu dini duygunun yoğunluğunun depremin algılanma biçiminde doğrudan belirleyici bir unsur olduğu sonucuna varılmıştır. Makalede yapılan tartışmaların sonucunda, söz konusu kaynakların ifadesiyle, Halep'te süren dinsizliğin ve Hristiyan mahkumlara yapılan zulmün, depremin temel gerekçesi olarak ileri sürüldüğü tespit edilmiştir.