İdarî ve İtikâdî Boyutuyla Hacı Bektaş Kazası (Hurûfât Kayıtlarına Göre)

Abstract

Vakıf Arşivi’ndeki önemli fonlardan biri olan hurûfât kayıtları ülkemizde akademik olarak daha çok iskân ve kent tarihçiliği bağlamında ele alınmıştır. Fakat hurûfât kayıtlarında ait oldukları bölgelerin sosyo-iktisadî ve itikâdî durumlarına dair bilgilere erişmek de mümkündür. Çalışma, bir idarî birim olmakla birlikte Serçeşme, Hacı Bektaş Veli Dergâhı şeklinde itikâdî bir hüviyeti olan Hacı Bektaş kazası hakkında hurûfât kayıtlarının neler söylediğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. İtikâdî boyutuyla kazadaki Bektaşî köyler ile Bektaşî olmayan köyler ve bunlara ait cami, mescit, medrese, zâviye ve tekkeler ile varsa vakıflar tarif edilmiştir. Bu maksatla hurûfât defterindeki Hacı Bektaş ve Mucur kazalarını ihtiva eden kayıtlar tetkik edilmiştir. Elde edilen bulgularda öncelikle Hacı Bektaş, Mucur mea Hacı Bektaş şeklinde kaza belirtmeleri ve bağlı mahalle ile köyleri ortaya konulmuştur. Sonra da serçeşme olması bakımından Hacı Bektaş dergâhı başta olmak üzere dergâha bağlı mahalle ve köyler ele alınmıştır. Gelinen noktada Hacı Bektaş hurûfât kayıtlarının kazanın idarî boyutu ve yapısı ile özellikle Bektaşî olmadığı düşünülen köylere ait çok daha fazla bilgi barındırdığı söylenebilir. Buna karşın kazadaki Bektaşî köy ve mahalleleri ile Hacı Bektaş Dergâhı, dergâhtaki postnişinler, dervişler, gelir ve gider durumlarına ait bilgiler oldukça sınırlıdır. Yine Osmanlı İmparatorluğu’nun diğer bölgelerindeki Bektaşî tarikatına bağlı tekke ve zâviyelere ait bilgilere hurûfât kayıtlarında rastlanılmamıştır.