Sultanbeyli’de Bulunan Cemevleri Arasında Yaşatılan Alevîlik Üzerine Bir Değerlendirme

Abstract

Günümüzde varlığını sürdüren dinî ve kültürel bir yapı olarak Alevîlik İstanbul’da da yaşanmakta, İstanbul’un Sultanbeyli ilçesinde Alevîler varlıklarını göstermektedir. Sultanbeyli ilçesinde dört farklı cemevi bulunmakta ve faaliyetlerine devam etmektedir. Çalışmamızda Sultanbeyli’de cemevlerinin dinî liderliğini üstlenen dedelerle ve cemlerde görev alan zâkirlerle mülakat yapılmış ve yapılan bu mülakat üzerinden günümüzde yaşanan Alevîlik ile geleneksel Alevîlik arasındaki temel farklara dikkat çekilmiştir. Geleneksel Alevîlikte önemli kurumlar olan dedelik, musâhiplik gibi yapıların hâlâ devam edip etmediği, dedelerin bilgilerini hangi kaynaklardan edindiği ve Alevîlerin ibadetlere bakışı gibi konular üzerinde durulmuştur. Sultanbeyli’de yaşayan Alevîler’in inanç, ibadet ve ocaklarına ve bu bağlamda erkânların uygulanışına da değinilmiştir. Mülakatta dede ve zâkirlere yöneltilen sorular üzerinden Alevîler’in iman esaslarıyla ilgili kabulleri öncelikli olmak üzere bazı inanışlar ile ibadet hayatı ve âdâb-erkânlarına dair sahip oldukları bilgiler tespit edilmeye çalışılmıştır. Yine dede ve zâkirlerin verdikleri bilgilerden yola çıkılarak Sultanbeyli’de bulunan cemevlerinin birbirlerinden farklı uygulamaları belirtilmiş, bu farklı uygulamaların sebepleri incelenmiştir. Yaptığımız mülakatların sonucunda Sultanbeyli’de yaşayan Alevîlerin geleneksel Alevîlikten tamamen kopmadıkları, dede ve zâkirlerin inanç, ibadet ve uygulamalar hakkında bilgili oldukları; ancak modernite ve şehirleşmenin şekillendirdiği Alevîlikte olduğu gibi cemevi merkezli bir Alevîliği devam ettirdikleri görülmüştür. Musâhiplik ve düşkünlük sistemlerinin uygulanmaması, Alevîliğin fırka-i nâciye olduğunu savunmak yerine kişisel kurtuluşu benimsemeleri, kadın-erkek eşitliğinin vurgulanması geleneksel Alevîlikten farklılaşan noktalar olarak dikkat çekmektedir.