Debates on the Sectarian Affiliation of Umm al-Kitab as a Gnostic Text

Abstract

Bu çalışma erken döneme ait olduğu iddia edilen Ümmü’l-Kitâb adlı eserin menşei ile ilgili tartışmaları konu almaktadır. Amacımız bu eser hakkında çalışmalar yapmış olan araştırmacıların tespitlerini ortaya koymak ve bu eserin kime ait olabileceği üzerine bir çözüm önerisi sunmaktır. Her bir araştırmacının farklı bir sonuca varması Ümmü’l-Kitâb’ın aidiyetinin belirlenmesi konusunun ne kadar zor olduğunu göstermektedir. Bunun bir sebebi, Ümmü’l-Kitâb’ın bulunduğu 19. yüzyıla kadar hiçbir kaynakta bu esere ne bir atfın, ne de bundan bahseden herhangi bir bilginin mevcut olmamasıdır. Diğer sebep de Ümmü’l-Kitâb’ın içerik olarak bir bütünlük arz etmemesidir. Menşei ve hangi dönemde kaleme alındığını ortaya koyabilmek için kitabın içinde bize aktarılan bilgiler çerçevesinde bir kanaat bildirmekten başka bir yol kalmamaktadır. Makalede araştırmacıların Ümmü’l-Kitâb’ın menşei ile alakalı vardıkları farklı sonuçlar ela alınıp analiz edildikten sonra bu hususta kendi kanaatimiz dile getirilmiştir. Bununla birlikte tüm muğlaklığa rağmen, Ümmü’l-Kitâb’ın Gnostik karakteri ve Gulât-ı Şia ile ilişiklisi göz ardı edilmemelidir.