Abstract
Энэхүү шүүмж өгүүлэлд Америкийн хэл шинжлэлч Карлота С.Смитийн дэвшүүлсэн Байдлын хоёр бүрэлдэхүүнт онолыг (Two-component theory of aspect) авч хэлэлцлээ. Байдлын хоёр бүрэлдэхүүнт онолд өгүүлбэрийн байдлын утга нь тухайн өгүүлбэрийн илэрхийлж буй “үйлийн төрөл” (situation types) болон өгүүлэгчийн үйлийг “харах өнцөг” (viewpoint) хоёрын харилцан зохицол гэж үздэг. Үйлийн төрөл нь өгүүлбэрийн үндсэн үйл үг, түүний гадаад, дотоод аргументуудаар илрэх тул утга зүйн айд, харин харах өнцөг нь нөхцөл, задлаг бүтэц зэргээр илрэх тул хэл зүйн айд тус тус хамаарах үзэгдлүүд юм. Үйлийг хөдлөнгө эсэх (dynamicity), үргэлжлэх эсэх (durativity), дотоод хязгаартай эсэх (telicity) гэсэн гурван шалгуурыг харгалзан тогтонги төлөв (state), үйл явц (activity), биелэлт (accomplishment), төгсөл (achievement), агшин зуурын үйл (semelfactive) гэсэн таван төрөлд хувааж болох бол, харин харах цэг нь Төгс (perfective), Төгс бус (imperfective), Тодорхой бус (neutral) гэсэн гурван янз байна. Эдгээрийн харилцан зохицол хэл болгонд өөр өөр байдаг. Жишээлбэл, Англи хэлэнд тогтонги төлөв төгс бус байдалтай зохицдоггүй бол, монгол хэлэнд зохицдог. Өгүүллийн төгсгөлд зохиогч Байдлын хоёр бүрэлдэхүүнт онолын учир дутагдалтай талыг дурдаж, уг онолыг боловсронгуй болгох талаар санал бодлоо дэвшүүллээ.
Publisher
National University of Mongolia