ASKERÎ ARŞİV BELGELERİ IŞIĞINDA SURİYE-FİLİSTİN CEPHESİ’NDEKİ NABLUS VE KATMA MUHAREBELERİ’NİN HARP PRENSİPLERİ AÇISINDAN ANALİZİ

Abstract

Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin savaştığı cephelerden biri de Sina-Filistin-Suriye Cephesi’dir. Buradaki askerî harekâtlar; Birinci Kanal Seferi (28 Ocak-3 Şubat 1915), İkinci Kanal Seferi (27 Temmuz- 5 Ağustos 1916) ve Osmanlı ordusuna karşı gerçekleştirilen İngiliz genel karşı taarruzundan (31 Ekim 1917-30 Ekim 1918) meydana gelmektedir. Kanal harekâtı için komutanlığına Bahriye Nazırı Ahmed Cemal Paşa getirilen Suriye’deki 4’üncü Ordu görevlendirilmiştir. Gazze muharebelerinden kısa bir süre önce Bağdat’ın İngilizler tarafından işgali (11 Mart 1917), İngilizlerin etkilerini artırmalarını sağlamıştır. 31 Ekim 1917’de İngilizler Gazze-Birüssebi hattına taarruza geçmiş, Üçüncü Gazze Muharebesi (7 Kasım 1917) olarak anılan bu muharebede Türk mevzileri yarılmıştır. Türk birlikleri KudüsYafa hattına çekildiyse de İngiliz taarruzlarını durdurmak mümkün olmamıştır. 9 Aralık 1917’de Kudüs düşmüş, bunun üzerine Yıldırım Ordular Grubu Komutanı General Falkenhayn görevden alınarak yerine Liman von Sanders atanmıştır. Suriye-Filistin Cephesi’nde 19 Eylül 1918 tarihinde Osmanlı ordusuna karşı başlayan İngiliz “genel karşı taarruz”unun sonunda Türk ordusunun geri çekilmesi üç aşamada gerçekleşmiştir. Bu kapsamda Türk kuvvetleri; 21 Eylül 1918’de Dera’ya kadar birinci aşama, 1 Ekim 1918’de Şam’a kadar ikinci aşama, 25-26 Ekim 1918’de ise Halep’e kadar üçüncü aşama olarak ricat etmiştir. Şam’ın düşmesi sonucu “Askerî Karar Verme Süreci” neticesinde yapılan değerlendirme ile 7’nci Ordu Komutanı Mustafa Kemal Paşa’nın teklifi ile Yıldırım Orduları Grubu Komutanı Limon Von Sanders tarafından ana bağlı birliklere Halep civarında bir “stratejik savunma” yapılması direktifi verilmiştir. Katma Muharebesi “stratejik savunma” olarak icra edilmiştir. Buradaki harekâtın temel amacı 19 Eylül 1918 tarihinden itibaren devam eden İngiliz genel taarruzunun durdurulması olarak belirlenmiştir. Katma Muharebesi’ndeki askerî harekâtın planlama ve uygulamasında üç temel unsur belirleyici olmuştur. Bunlar; İtilafların ve Türk kuvvetlerinin durumu ile arazi şartlarıdır. Bu üç temel unsur arasındaki karşılıklı etkilerin ve zaman faktörünün değerlendirilmesi sonucunda nihai karara ulaşılmıştır. Bu unsurları iyi değerlendiren 7’nci Ordu Komutanı Mustafa Kemal Paşa, İngiliz askerî gücü ile mukayese edildiğinde silah, teçhizat, mühimmat ve personel açısından aleyhine olan şartlara rağmen harekâtın sevk ve idaresinde gösterdiği isabetli kararları neticesinde muharebenin sonucunu belirleyen kişi olmuştur. Mustafa Kemal Paşa’nın orduyu başarılı sevk-idaresi sonucu 19 Eylül 1918 tarihinde başlayan İngiliz taarruzu nihayet Katma’da durdurulmuştur. Bu askerî başarı, stratejik düzeyde İngilizlerin Halep’in kuzeyinden, İskenderun’a kadar uzanan Anadolu coğrafyasının işgal sürecini engellemiş ve Milli Mücadele döneminde Misak-ı Millî’nin doğal hudutlarının belirlenmesinde etkili olmuştur.