Hukukun Üstünlüğünün Bir Unsuru Olarak Merkez Bankası Bağımsızlığı

Abstract

Merkez bankası bağımsızlığı son dönemde yaygın olarak hem Türkiye’de hem de dünyada bir tartışma konusu haline gelmiştir. Bu tartışmalarda merkez bankalarının bağımsızlığı araç-amaç bağımsızlığına sıkıştırılır veya bağımsızlık, kökenlerinin tartışıldığı durumlarda para basma yetkisi ile tekeline (senyoraj hakkı) dayandırılır. Merkez bankası bağımsızlaşması ile hukukun üstünlüğü veya hukuk devleti kavramlarının sıkça birlikte kullanıldığı da dikkate alındığında bu tartışmanın daha farklı bir şekilde yapılması gerekmektedir. Bu çalışmada, merkez bankası bağımsızlığı iki koldan; başka bir deyişle birbiri ile ilgili iki süreç olan üstkurullaşma ve finansallaşma süreçleri bakımından ele alınacaktır. Üstkurullaşma süreci, düzenleyici kurulların oluşum süreçleri bakımından geniş bir perspektif sunar ve merkez bankaları özelinde iktisadi işlevin merkez bankası bağımsızlığıyla olan ilişkisini açıklamada yetersiz kaldığı yeri doldurabilir, böylece finansallaşma literatürünün eksikliği tamamlanabilir. Yapmak istediğimiz, merkez bankalarını üstkurullaşma ve yönetişim açısından ele alarak her ne kadar doğrudan bu süreçlerin sonuçları olmasa da ilgili süreçlerin merkez bankalarında yarattığı dönüşümleri ortaya koymaktır. Böylece merkez bankaları üstkurullaşmanın bir parçası ve dolayısıyla hukukun üstünlüğünün modern ölçümlerinin bir parçası olarak sayılabileceğini ve belki de sayıldığını göstermektir.