Tarım Sektöründeki Gelişmeler Çevresel Kirliliği Etkiliyor mu? Türkiye Üzerine Ampirik Bulgular

Abstract

Bu çalışmanın temel amacı tarım sektöründeki gelişmeler ile çevre kirliliği ilişkisini araştırmaktır. Bu amaç doğrultusunda tarımsal katma değer ve CO2 değişkenlerinin yanı sıra ekonomik büyüme, yenilenebilir enerji tüketimi ve ticari açıklık oranı değişkenleri de analize dahil edilmiştir. Türkiye ekonomisinde söz konusu değişkenlere ait 1990-2018 örneklem dönemine ait yıllık veriler kullanılmıştır. Çalışmada Pesaran vd. (2001) tarafından geliştirilen Gecikmesi Dağıtılmış Otoregresif (ARDL) sınır testi yönteminden yararlanılmıştır. Ampirik bulgular söz konusu değişkenler arasında eşbütünleşme ilişkisinin varlığını göstermiştir. ARDL katsayı tahmin sonuçları; uzun dönemde modeldeki tüm değişkenlerin istatistiki olarak anlamlı olduğunu ortaya koymuştur. Uzun dönemde ekonomik büyümenin, tarımsal katma değerin ve ticari serbestleşmenin CO2 emisyonunu artırdığı görülmekte iken; yenilenebilir enerji tüketiminin ise CO2 emisyonunu azalttığı sonucuna ulaşılmıştır. Ekonomik büyüme ve çevre kirliği arasındaki ters-U şeklindeki ilişkinin varlığını gösteren Çevresel Kuznets Eğrisi hipotezinin uzun dönemde geçerli olduğu; ancak kısa dönemde Çevresel Kuznets Eğrisi hipotezinin geçerli olmadığı görülmektedir.