Fikri Mülkiyete Liberteryen Bakış: Deontolojik ve Sonuçsalcı Yaklaşımlar

Abstract

Son yıllarda giderek artan sayıda liberteryen, fikri mülkiyet haklarının meşruiyetin- den şüphe duymaya başlamıştır. Liberteryenler, “sonuçsalcı” ve “deontolojik” olmak üzere iki felsefi çizgide konumlandırılabilir. Sonuçsalcı çizgidekiler, “laissez faire”in, toplumun tüm üyeleri ya da en azından çoğu tarafından tercih edilen fayda mak- simizasyonunu gerçekleştireceği fikrine dayanmakta; deontolojik çizgidekiler ise ahlaki normlardan hareket etmektedir. Makalede bu ayrıma istinaden fikri mülkiyeti kabul eden ve reddeden liberteryenlerin görüşleri ikiye ayrılarak incelenmiştir. Ayrıca liberteryen düşünürlerin görüşleri, ilk olarak öncü ve daha sonra modern liberteryenler olmak üzere kronolojik olarak ele alınmıştır. Son olarak bu makalenin temel odağı telif hakkı ve patenttir. Zira fikri mülkiyetle ilgili tartışmaların çoğunun telif hakkı ve patentin meşruiyetine odaklanmaktadır. Fikri mülkiyeti deontolojik çizgiden kabul eden düşünürler, Locke’çu emek teorisinden hareket etmekte; reddedenler, fikri mülkiyetin diğer insanların özgürlüğünü sınırlandıran devlet imtiyazları olduğunu ileri sürmektedir. Sonuçsalcı yaklaşımdan fikri mülkiyeti kabul edenler ise fikri mülkiyetin inovasyona teşvik ederek faydayı artırdığını iddia etmekte, reddedenler de bunun aksini savunmaktadır.