OSMANLININ YAYCILARI: İSTANBUL’DA YAY İMALATI VE TİCARETİ (1010 – 1059 / 1601 – 1649)

Abstract

İnsanlık, ucu keskinleştirilmiş bir taş ya da kemik yardımıyla hayatını daha kolay sürdürebileceğini anladığı andan itibaren, silah teknolojisi sürekli olarak gelişim göstermiştir. Elbette silah teknolojisindeki bu gelişme toplumların yaşadıkları coğrafya ile ayrı tutulamaz. Örneğin çalışmamızın iskeletini oluşturan Osmanlı yayları, mürekkep/katışık/bileşik (composite) yapıda yaylardır ve bu yayların dörtte üçü hayvansal malzemeden üretilmektedir. Dolayısıyla yaşadıkları coğrafya itibariyle hayvancılıkla ilgilenen Orta Asya Bozkır kavimleri bu yay tipini kullanmışlardır. Bu kavimlerden biri olan Oğuz Türkleri tarafından kurulan Osmanlı Devleti’nde XVII. yüzyıla kadar bu yay tipini kullanılmış ve bu dönem itibariyle de hızla ateşli silahlara geçilmiştir. Ancak bu araştırmada da ortaya konulmaya çalışıldığı üzere okçuluk tamamen kaybolmamış bilakis XVII. yüzyıl okçuluğun gömlek değiştirdiği bir dönem olmuştur. Spor müsabakalarında kullanmak için üretilen yayların yüzyıl ortasına doğru sayıları giderek artmış ve müsabaka türüne göre çeşitlendiği gözlemlenmiştir. Dolayısıyla bu dönemde savaş alanlarından çekilen yay, Okmeydanı denilen alanlarda kendini göstermeye başlamıştır. Bu çalışma yay teknolojisindeki bu değişimi ortaya koymak amacıyla hazırlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda 1601 ile 1649 yılları arasında İstanbul’da yay üreten gruplar belirlenerek bunların sattıkları ürünler ve bu ürünlerden elde ettikleri gelirler tespit edilmiştir. Böylece hem satılan ürünlerdeki değişim ve çeşitlilik ortaya konmaya çalışılmış hem de geri planda kalan okçuluğun ekonomik cephesi vurgulanmıştır.