Rozum i wola. Kazimierz Twardowski i jego wpływ na kształt kultury polskiej XX wieku

Abstract

Ogromny wpływ Kazimierza Twardowskiego na kształt kultury polskiej XX wieku nie ulega dziś wątpliwości. Tom Rozum i wola precyzuje, na czym ten wpływ polegał. W tomie zrekonstruowano, po pierwsze, jaki był obraz osoby i dzieła Twardowskiego w oczach współczesnych mu Polaków, a także jak oceniali oni to dzieło (Jacek Jadacki, Ryszard Kleszcz). Zarówno obraz, jak i ocenę skonfrontowano z faktami, i konfrontacja ta pokazała, że odpowiadają one rzeczywistości (Kleszcz). Przypomniano też podjęte po II Wojnie Światowej przez ideologów komunistycznych próby zdezawuowania „legendy” Twardowskiego i jego Szkoły (Jadacki). Po drugie, wykazano iż twórczość Twardowskiego spełnia całkowicie kryteria przynależności do nurtu filozofii analitycznej oraz scharakteryzowano metody przez niego aplikowane (Anna Brożek). Po trzecie, zestawiono i gruntownie opisano te wyniki osiągnięte przez Twardowskiego, które miały największą wagę dla dziejów filozofii. Niektóre z nich wpłynęły na poglądy myślicieli nie tylko polskich, lecz także obcych; np. ujęcie intencjonalności na Höflera i Husserla, teoria przedmiotu na Meinonga, koncepcja prawdy absolutnej, via Łukasiewicz i Tarski, na logikę formalną i semantykę logiczną (Jan Woleński). Inne z tych rezultatów odegrały jak dotąd głównie tylko «lokalnie» rolę inspirującą. Należą tu m.in.: postulat rozgraniczenia filozofii i światopoglądu (Dariusz Łukasiewicz), rekonstrukcja pojęć rozumienia i rozumowania, w tym indukcji (Jadacki), wyeksponowanie praktycystycznego wymiaru „poznania” lekarskiego (Aleksandra Horecka), sformułowanie zasad racjonalnej historiografii filozoficznej (Jadacki), eksplikacja pojęć ojczyzny i patriotyzmu jako kluczowych pojęć filozofii polityki (Ryszard Mordarski, Jadacki) i usystematyzowanie reguł dydaktyki ogólnej i teorii wychowania (Wojciech Rechlewicz). Po czwarte wreszcie, poddane zostały analizie krytycznej pewne kluczowe idee Twardowskiego i jego uczniów, m.in.: idea neutralności metafizycznej logiki oraz idea klarowności języka nauki (Jadacki).