Demokrat Parti Dönemi'nde Bira Sanayisi'nin Gelişimi (1950-1960)

Abstract

Bira üretimi ve tüketimi Osmanlı döneminde Anadolu topraklarında oldukça sınırlı kalmıştır. Düşük alkollü bir içki olan bira, arpa ve şerbetçi otu içermesi sebebiyle ziraat alanını da kapsamaktaydı. 1800'lü yıllar itibarı ile Avrupa'nın ekonomik ağları Osmanlı'nın biracılık sektörünü de kapsamaya başlamıştı. Cumhuriyet yönetimi katma değer üretme ve ziraat ile sanayinin buluştuğu alanları önemseme yolunda oldukça kararlıydı. Osmanlı döneminde geri kalmış olan bu alanda yatırımlar yapılması kaçınılmazdı. Atatürk Orman Çiftliği'nde 1934 yılında bir Bira Fabrikası açılmıştı. Üreten köylü aynı zamanda ürününü işleme fırsatına da sahip olmuştu. Bu yıllarda bira ihracatı tüm dünyada zordu. Bununla birlikte iç tüketim yerli imkanlarla karşılanmıştı. Birada 1940 yılına gelindiğinde tekel uygulaması başlamıştı. Böylece özel sektörün gelişmekte olan bir sanayisine yapabileceği olumsuz etkiler önlenmiş olacaktı. 1950 yılında iktidara gelen Demokrat Parti, Tekel Bakanlığı'nın elinde bulunan bira dahil bazı ürünleri devletin elinden tasfiye ederek özel sektöre açtı. Bununla birlikte bira sadece gelir getiren değil aynı zamanda tarımı geliştiren bir üründü. Ancak bira sektörünün özel sektöre açılması beklenen etkiyi yaratmadı. Büyük kârlar göremeyen yabancı sermaye Demokrat Parti döneminde biracılık alanında Türkiye'ye giriş yapmadı. Bu durumda mevcut iki fabrika kapasitesinin üstünde üretim yapmaya zorlandı. Demokrat Parti, iki fabrikanın üretim kapasitesini artırmaktan başka bir politika uygulayamadı. Yozgat'ta kurulması planlanan yeni fabrika ise uygulamaya geçirilemedi. Bu çalışmanın amacı liberal politika ilkesiyle yola çıkmış olan Demokrat Parti'nin bira örneğinde ortaya koyduğu ekonomi performansını detaylandırmaktır. Bu çalışma TBMM zabıt cerideleri, arşiv belgeleri, resmî gazete, kongre tutanakları, ilgili mevzuat ve dönemin süreli yayınlarına dayandırılmaktadır.