Eğitimde Artemis Ephesia Kültü: Kız Çocuklarının Geçiş Ayinleri

Abstract

Antik Yunan ve Anadolu politeizminde önemli kabul edilen Artemis kültü, tanrıçanın çok yönlü oluşundan dolayı oldukça yaygındır. Helen Artemis’i ve Anadolu Artemis’i olarak iki biçimde tanınan Tanrıça Artemis benzer özellikleri ile ünlüdür. Doğanın hâkimi, hayvanların, genç kızların ve kentlerin koruyucusu, ışık ve ay tanrıçası olan Artemis başka tanrıçalarla da özdeşleşmiştir. Farklı isimlerle tanınan Anadolu Artemis’inin gözdesi Ephesia, bu özellikleri içinde barındırmasının yanı sıra kendine has özellikleri ile de öne çıkmıştır. Tanrıça Kybele’nin isimlerine benzer epithetlere sahip ola Artemis Ephesia, “Ἀρτεμίς Ἐφεσία”, koruyucu sıfatı ile kız çocuklarını, genç kızları ve hamile kadınları himayesine almıştır. Tanrıçanın, kız çocuklarının geçiş ayinlerindeki önemi büyüktür ve onların eğitimlerine doğrudan katkı sağlamaktadır. Bu çalışma, Artemis kültünün eğitimsel yönünü kız çocukların geçiş ayinleri üzerinden anlatmayı amaçlamaktadır. Bu doğrultuda, bir Anadolu Artemis’i olan Ephesia’nın kült faaliyetleri, antik kaynaklar ışığında ve modern eserler ile desteklenerek incelenmiştir. Sonuç olarak, Ephesoslu kız çocuklarının ve genç kızların geçiş ayinleri elde edilen veriler doğrultusunda anlatılmaya çalışılmış ve Artemis Ephesia kültünün eğitime olan katkısı anlamaya çalışılmıştır. Artemis Ephesia kültünde, kız çocuklarının reşit olma sürecindeki ayinlerde üç aşama öne çıkmıştır. Bu aşamalar, onların aldığı eğitim, evliliği ve anne olmaları olarak özetlenebilir. Ephesos kentinde kızlar için zorunlu olarak tanımlanan geçit törenlerinin amacı onların eşlerini bulmalarını sağlamaktır. Bu doğrultuda, kızlar evliliğe giden yolda belirli şartlar doğrultusunda eğitim almaktadırlar. Antik kaynaklar ve yazıtlar kızların üniforma giyerek spor ve dans yolu ile eğitildiklerini işaret etmektedir. Müzik ve dansın iç içe olduğu Ephesia festivalleri, kızların evliliklerinin planlanması nedeniyle toplumda güçlü bir sosyal işleve sahip olmuştur. Genç kızlar, ailelerinin desteğiyle Artemis Ephesia’ya kurban ve değerli eşyalarını sunarak uygun eş adayı bulmaya çalışmışlardır. Bu eşyalar içinde kıyafet baş sırada olmuştur. Evlenip doğum yapmış kadınlar da tanrıçanın korumasında olduklarından başarılı geçen doğumun ardından tanrıçaya özel hediyeler sunarak ona şükranlarını göstermek istemişlerdir. Bu uygulama, Artemis Ephesia'nın bereket tanrıçası olduğunun göstergesidir. Ancak, Ephesoslu annelerin kült faaliyetlerini anlatan detaylı bilgiler mevcut değildir.