YENİ SİNEMA TARİHİ ARAŞTIRMALARI ÇERÇEVESİNDE ORDU İLİNİN SİNEMA TARİHİ ÜZERİNE BİR SÖZLÜ TARİH ÇALIŞMASI (1912-1960): KENT, MAHALLE VE SİNEMA

Abstract

Türkiye’de sinema tarihinin kaynaklarını, büyük oranda dergiler, gazeteler ve İstanbul oluşturmaktadır. Filmlerle ilgili eleştiri yazılarını ve film gösterimlerine ilişkin haberleri konu edinen gazete ve dergiler üzerine şekillenen sinema tarihi sahasında, filmlere yönelik kronolojik bir tarihçilik ve yönetmenlere göre sinemanın dönemleştirilmesi esas almıştır. Sinemanın çok yönlü doğası, mekânsal organizasyonu, kültürel ve toplumsal dinamiklerle ilişkisi, seyirci özneleri, taşradaki sinema deneyimi gibi konular, uzunca bir dönem Türkiye’de yürütülen sinema tarihçiliğinin sahasında kendine yer edinmemiştir. Kısıtlı kaynaklar üzerinde yükselen sinema tarihi sahasının zenginleştirilmesinde, dahası kaynak eksikliğinden doğan kimi tartışmalı konuların aydınlatılmasında mevzubahis konuların önemi bilhassa 2000’li yıllarla, yeni sinema tarihi ile gündeme gelmiştir. Yeni sinema tarihine yaslanan bu araştırmanın odağında, Ordu ili yer almaktadır. Ordu’nun sinema serüveni, yirminci yüzyıl başlarından 1950’li yılların sonlarına kadar, sözlü kaynaklar, yerel gazeteler, anı kitapları, sinema fotoğrafları, il yıllıkları gibi çeşitli kaynaklarla birlikte ele alınmıştır. Çalışma, sinema tarihi sahasına, seyyar film gösterimlerden, bilinen ilk sinema salonlarının organizasyonuna, salonların fiziksel özelliklerine, sinemada gösterilen sessiz filmlere, salon işletmecilerinin ve seyirci öznelerinin davranışlarına kadar kısıtlı bilgiye sahip olduğumuz erken Cumhuriyet Dönemi Türkiyesi’ndeki pek çok sinema pratiğine dair konulara, Ordu özelinde küçük bir kapı aralamaktadır. Araştırmada, Ordu’nun sinema tarihine, filmler, sinema salonlarının işletmecileri, çalışanları, sinema anıları, sinemanın kent, mahalle ve mekân fenomenleriyle ilişkisi çerçevesinden bakılmıştır. Bu anlamda, sinema salonları; localar, mevkiler, salondaki düzenin sağlanması gibi konular etrafında, sınıfsal, kültürel ve toplumsal dinamiklerle tartışılmıştır. Araştırma, bahsi geçen konularla, Türkiye’deki sinema tarihi alanına Ordu’nun özgün koşulları bağlamıyla katkı sunmayı amaçlamaktadır.